Dünyada ve Türkiye’de şirket birleşme ve satın almaları

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Dünyada satın alma ve birleşme operasyonları artıyor. Nitekim 2015 yılında dünyada yüzde 38’lik artışla 4,7 trilyon dolarlık işlem gerçekleşti. Buna karşılık Türkiye’de şirket birleşme ve satın almalar, 2015 yılında 2014 yılına göre  %41 oranında düştü.

ABD ve gelişmiş ülkelerde gözlenmeye başlanılan şirket birleşme ve satın almaları ekonomik konjonktürdeki değişikliklere paralel ancak globalleşen ekonomi ile birlikte artan oranda bir seyir izledi. 2015 yılında Amerika’da toplam 2,1 trilyon dolar değerinde birleşme ve satın alma işlemi gerçekleşti. Dünyada bu rakam 4,7 trilyon dolar büyüklüğe ulaştı. Bir önceki yıla göre 1,3 trilyon dolarlık artış ve %38’lik bir büyüme meydana geldi. Bu durum son beş yıldaki büyüme oranlarındaki düşük gerçekleşmeye rağmen birleşme satın alma işlemlerinde 2007 yılından bu yana ulaşılmış en yüksek seviyeye işaret ediyor.

Pek çok olumsuzluğa ve FED’in faiz artırım beklentilerine rağmen 2016 yıl sonu birleşme ve satın alma tahminleri ile ilgili yönetici beklenti anketlerinde dünyada artış yönünde bir havanın hakim olduğu görülüyor. Birleşme ve satın alma işlemlerinde ağırlıklı payı oluşturan enerji, teknoloji, sağlık, telekomünikasyon, bankacılık, perakende gibi sektörlerin bu yıl da talep göreceği öngörülüyor.

Türkiye’deki tablo ise şöyle: 2009 yılında %4.8 oranında küçülen Türkiye ekonomisi, 2010-2014 yılları arasında ortalama %5 oranında büyüme gösterirken, 2015-2018 yılları arasında ortalama %3.3 oranında büyüme göstereceği tahmin ediliyor. Son 5 yılda ortalama yıllık 12,5 milyar dolar uluslararası doğrudan yatırım alınmasına rağmen 2016 yıllık bazda ilk çeyrek karşılaştırması %52’lik bir azalışa işaret ediyor.

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı

KRİZ, SEKTÖRLEERİ OLUMSUZ ETKİLEDİ

Yurtdışı piyasalarda Amerikan Merkez Bankası FED’in düşük faiz politikasını sonlandırma kararı, gelişmekte olan ülkeler üzerinde olumsuz etki yarattı. Bunun yanında yurt içi piyasada yaşanan siyasi belirsizlikler, Suriye ve göçmen krizi, terör olaylarında yaşanan artış ve Rusya ile yaşanan uçak düşürme süreci ile başlayan kriz, turizm, tekstil ve gıda sektörleri başta olmak üzere ekonomiyi olumsuz etkiledi. Bu gelişmelerin sonucunda birleşme ve satın alma işlemleri açısından yatırımcıların ilgisinin azalmakta olduğu bir dönemin yaşandığı görülüyor. Ancak yılın ikinci yarısında hükümetin aldığı büyümeye dönük tedbirlerin olumlu etkisi ve döviz bazında fiyatı düşen firmaların yarattığı fırsat etkisi ile birleşme ve satın alma işlemlerinde geçen yıla yaklaşan bir performansın izleneceği düşünülüyor.

FİNANS, ENERJİ VE ULAŞTIRMA SEKTÖRLERİNE YOĞUN İLGİ

Türkiye’deki şirket birleşme ve satın almalarının son 5 yıllık izlediği trende bakılacak olursa yatırımcı adedindeki artışa karşın toplam işlem büyüklüğünün azalma trendinde olduğu hatta 2014’den 2015’e %41 oranında azalışa işaret ettiği görülüyor. Ortalama işlem büyüklüğü 77,6 milyon dolar seviyesinde. En yoğun ilgi gösterilen sektörler enerji, finans ve ulaştırma olarak karşımıza çıkıyor. Orta ölçekli işletmelerin ağırlıkla yer aldığı ve şirket değeri 50 milyon doların altında olan işlemlerde ise 2015 yılında toplam 534 milyon dolar değerinde 190 adet işlem yapıldığı görüldü.

Kaynak: Deloitte ve Ernst Young

Son 5 yılda en yoğun talep gören sektör olan enerji sektöründe 2015 yılında petrol, doğalgaz ve elektrik piyasalarında 44 işlem gerçekleşti. İşlem sayısı bakımından 2014 yılına göre artış sağlansa da, toplam işlem değeri %14 düşüş gösterdi. Ancak buna karşın yabancı yatırımcıların payı 2014 yılında %6 iken 2015 yılında %45’e yükseldi. 2016 yılı beklentileri enerji başta olmak üzere, bankacılık, bilişim, perakende ve sağlık sektörlerinde fırsatların artarak devam edeceği yönünde.

TÜRK GİRİŞİMCİLERDEN 2,4 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM

Yerli firmalara dönük birleşme ve satın alma talebi bu yönde iken, küresel rekabette öne çıkmak isteyen Türk şirketlerinin yaratmış olduğu yurtdışı birleşme ve satı alma talebi de azımsanmayacak boyutta. 2015 yılında yurtdışında 2,4 milyar dolar büyüklüğünde sıfır yatırım gerçekleştiren Türk şirketleri 3,5 milyar dolarlık 35 birleşme ve satın alma işlemine imza attı. Türk şirketlerinin yurtdışında yaptıkları birleşme ve satın alma işlemleri ağırlıkla üretim, altyapı, enerji, gayrimenkul, perakende, bilişim sektörlerinde gerçekleşti. Een çok tercih edilen üç ülke sırasıyla ABD, Almanya ve Rusya oldu.

Türkiye’de birleşme ve satın alma işlemleri hacminin olması beklenen seviyelerden düşük olarak gerçekleştiği görülüyor. Potansiyelin değerlendirilememesinde işletmelerin kurumsallaşma eksikliği, kayıt dışı çalışma, yenilikleri yaratma ve takip etmede güçlük, zarar noktasına gelmeden birleşme ve satın almanın bir alternatif olarak düşünülmemesi ve bilgi eksikliği nedeni ile kaçınılması gibi bazı faktörler etkili oldu. Diğer taraftan yatırım bankacılığı, girişim sermayesi ve bireysel katılım sermayesi sistem ve kurumlarının yeterince gelişmemiş olması, altyapı ve tabana yaygınlık önündeki en büyük engeller olarak görülüyor.

Doç. Dr. Mehmet Yazıcı

yazici@turcomoney.com