Mali disiplin kayboldu

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

*Gelinen noktada, artık mali disiplinden söz etmek zor. Hızlı bir biçimde artan bütçe açığı ve giderek açık vermeye başlayan faiz dışı denge kontrol altındaki bir maliye politikasından uzaklaşıldığının somut göstergeleri. Ayrıca, bütçe giderleri içerisinde payı artan faiz giderlerinin de tehlike arz edeceği dönemler gelecektir.

*Genişlemeci para ve maliye politikaları uygulamalarının büyüme ve istihdamda beklenen sonuçları vermesi umuduyla girilen bu rotada enflasyon orta vadede yükselmeye başlayacaktır. Türk Lirası’nın sağlam para olma olasılığı belirsiz bir dönem için yine ufukta görülemeyecektir.

2001 krizi ertesinde Türkiye ekonomisi bağlamında yapılan tartışmaların tanıştığı önemli kavramlardan biri “mali disiplin” idi. Bütçe açıklarının kontrolü ve borçlanma dinamiklerinin sürdürülebilir hale getirilmesi biçiminde açıklanan bu kavramın sonraki yıllarda makroekonomik istikrar kapsamında önemli bir değişken olduğu kabul gördü. İktisat teorisinden hareketle yorumlamak gerekirse, mali disiplin politikası ile genişlemeci maliye politikasına ve finansman tarafında da dışlama etkisine neden olunmayacağına dair bir tür taahhüt veriliyordu. Nitekim ilk yıllarda gündemden düşmeyen faiz dışı fazla hedefine ulaşılması tartışmaları dikkat çekiciydi. Sonrasında ise öncelikle faiz dışı fazlanın düzeyinin çok yüksek olduğu ve bunun düşürülmesi gerektiği, gündemi meşgul etti. Yine de yüksek sayılan oranlarda faiz dışı fazla verilmesi, başka bir deyişle kamu maliyesinin dışlama etkisi yaratmaktan kaçınmaya çalışması önemliydi. Ancak, söz konusu dönemde ve sonrasında kamu kesimi hiçbir dönemde fazla vermedi. Disiplinli maliye politikasından anlaşılan her zaman düşük Kamu kesimi açığı/GSYİH oranları oldu. Türkiye ekonomisinin yurt dışından sağladığı finansmanın yükselme eğiliminde olduğu dönemde söz konusu mali disiplin uygulaması herhangi bir sorun yaratmadı.

MALİ DİSİPLİNDEN SÖZ ETMEK ZOR

Şu anda gelinen noktada ise, artık mali disiplinden söz etmek giderek zorlaşmaya başladı. Hızlı bir biçimde artan bütçe açığı ve giderek açık vermeye başlayan faiz dışı denge kontrol altındaki bir maliye politikasından uzaklaşıldığının somut göstergeleridir. Ayrıca, bütçe giderleri içerisinde payı artan faiz giderlerinin de tehlike arz edeceği dönemler gelecektir. Tüm bunların yanında, bütçe harcamalarının esnekliğinin düşük olması, harcamaları azaltacak yapısal tedbirlerin yerine geçici gelirlere odaklanılması gibi olgular mevcut eğilimlerin kalıcı olma olasılıklarını artırıyor.

ENFLASYON, ORTA VADEDE YÜKSELECEK

Yavaşlayan büyüme performansını artırabilmek için daha da genişlemeci bir rotaya yönelen maliye politikası, son olarak para politikasını da yörüngesine çekmeye başladı. Geçmiş uygulamalardan daha önce tahsil edilen merkez bankası karı bunun öncü göstergelerinden biri oldu. Daha güçlü sinyal ise TCMB’nin birikmiş ihtiyat akçelerinin bütçeye aktarılması yönündeki gelişmeler oldu. Ancak, en son gelişme hepsinin ötesine geçti ve merkez bankası başkanı değiştirildi. Tüm bu gelişmeler aydınlığında vurgulanmalıdır ki, artık 2001 krizi ertesinde kurgulanan makroekonomik istikrar politikaları mimarisi mevcut değildir. Zaten sıkı olmayan, ama TCMB tarafından sıkılaştırılmış olarak nitelenmek durumunda kalınan para politikası gevşetilecektir. Genişlemeci para ve maliye politikaları uygulamalarının büyüme ve istihdamda beklenen sonuçları vermesi umuduyla girilen bu rotada enflasyon orta vadede yükselmeye başlayacaktır. Türk Lirası’nın sağlam para olma olasılığı belirsiz bir dönem için yine ufukta görülemeyecektir. Piyasalaşma-parasallaşma-finansallaşma süreçleri bağlamında ihtiyaç duyulan sağlam para mimarisini biz inşa edemediğimiz veya yakın gelecekte de inşa edemeyeceğimiz belli olduğuna göre, iktisadi aktörler bu aracı başka iktisadi sistemlerden temin edeceklerdir. Bir başka deyişle, önümüzdeki yıllarda da döviz kurlarındaki volatiliteden ve para ikamesinden yakınmamız şaşırtıcı olmayacaktır.

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi

kizilkaya@turcomoney.com