NFT’ler ve finansal piyasalar…

Mahir Kubilay Dağlı

-2021’de NFT’ler için akıllı sözleşmelere yaklaşık 41 milyar dolar tutarında harcama yapıldı ve 2.5 milyondan fazla cüzdanda NFT bulunuyor ya da bu cüzdanlardan alım satım işlemi yapılıyor. Bu rakam bir önceki yılın rakamı olan 82 milyon dolar tutarına göre yüzde 21.000 oranında bir artışa işaret ediyor.

-Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi tarafından NFT’nin Türkçe karşılığı “Nitelikli Fikri Tapu” olarak belirlendi. NFT’ler kripto varlıklar aracılığı ile alım satıma tabi tutulur ancak kripto varlıkların aksine eşsiz (tek örnek olması) olması nedeni ile farklıdır.  NFT ve Bitcoin arasındaki temel fark, Bitcoin’in sınırlı olması, bir Bitcoin’in diğer Bitcoin’le değiştirilebilmesi ve her ikisinin de değerinin ve fiyatının aynı olmasıdır. 

-Sermaye piyasası aracı olarak kabul edilmesi NFT’lerin çıkarılmasından, satışına daha sonra el değiştirmesinde kadar birçok kuralı beraberinde getirecek. Mevcut Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri kapsamında NFT’ler sermaye piyasası aracı kapsamına girmiyor. Ancak SPK’nın bu konuda karar alarak kapsama dahil edebilmesi mümkün.

Son dönemlerde sanatçı, politikacı, komedyen ya da sıradan birçok insanın NFT (Non-Fungible Token) çıkardığına ya da alıp satmaya başladığına şahit oluyoruz. Bugün NFT nedir sorusuna cevap verip, finansal piyasaların NFT ile olan etkileşimine ilişkin tespitlere yer vereceğiz.

Chainalysis datasına göre; 2021’de NFT’ler için akıllı sözleşmelere yaklaşık 41 milyar dolar tutarında harcama yapıldı. Yine Nonfungible.com tarafından yapılan araştırmaya göre; 2021 yılında 2.5 milyondan fazla cüzdanda NFT bulunuyor ya da bu cüzdanlardan alım satım işlemi yapılıyor. Bu rakam bir önceki yılın rakamı olan 82 milyon dolar tutarına göre yüzde 21.000 oranında bir artışa işaret ediyor. Rakamlar aslında NFT piyasasının nasıl da emin adımlarla büyümeye başladığını ve insanların bu alana ilgi duymaya başladığını gösteriyor.

NFT, yani eşsiz veya değiştirilemez tokenlar, dijital ürünlerin sahipliğini kanıtlayabilen benzersiz bir tanımlayıcı olup, kısaca dijital bir varlığın tek örnek olduğunu blok zinciri üzerinde onaylıyor ve mülkiyetini tanımlıyorlar.

NFT’LER BENZERSİZDİR, SINIRSIZDIR VE DEĞİŞTİRİLEMEZ

Bu arada Nisan ayı içerisinde Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi tarafından NFT’nin Türkçe karşılığı “Nitelikli Fikri Tapu” olarak belirlendi. NFT’ler kripto varlıklar aracılığı ile alım satıma tabi tutulur ancak kripto varlıkların aksine eşsiz (tek örnek olması) olması nedeni ile farklıdır.  Örneğin NFT ve Bitcoin arasındaki temel fark, Bitcoin’in sınırlı olması, bir Bitcoin’in diğer Bitcoin’le değiştirilebilmesi ve her ikisinin de değerinin ve fiyatının aynı olmasıdır. Oysa NFT’ler benzersizdir, sınırsızdır ve değiştirilemez (iki sanat eseri aynı değildir).

Peki tek örnek/eşsiz olma nasıl sağlanıyor? NFT’ler kriptografik işlemlerden geçtiği için kopyalanamaz veya başka bir NFT ile değiştirilemez.

NFT kapsamına neler girebilir? Şarkı, tablo, GIF’ler, sanal oyun öğeleri, videolar, karikatürler gibi gerçek dünyadaki somut birçok nesne girebilir. Vurgulamakta fayda var; NFT, teknik anlamda eserin kendisi olmayıp, veri dosyalarıdır.

Benzersiz oluşları nedeni ile de bir değerleri olup, gerçek hayatta alım satıma konu olabiliyorlar. Fiyatları piyasa koşullarındaki arz ve talebe göre belirleniyor. NFT’nin alım satımı için online alım satımın yapıldığı OpenSea, Foundation, Async Art, SuperRare, Rarible, Nifty Gateway, Makers place vb. gibi pazar yerleri bulunuyor.

İLK ÜRETİLEN NFT’LERDEN BİRİ OLAN ALİEN2089, OCAK 2021’DE 605 1.9 MİLYON DOLARA SATILDI

Bu arada ilk üretilen NFT’lerden biri olan CryptoPunk oyununa ait bir karakter olan Alien2089, Ocak 2021’de 605 Ethereum yani yaklaşık 1.9 milyon dolar karşılığında satıldı. Son dönemde Bored Ape Yacht Club, CryptoPunks ve World of Women gibi popüler projeler ön plana çıkmaya başladı.

NFT üretme sürecine “mint” veya “minting” denmekte olup, üretim blokzinciri ağlarında (Ethereum, Tezos, Polkadot vb.) gerçekleşiyor. Bir NFT yaratabilmek için NFT uyumlu bir dijital cüzdan gerekiyor.

Sanatçılar ya da NFT üretenler açısından NFT’nin ne gibi faydaları var? Eser sahibine fiziksel sınırları/kısıtlılıkları aşarak erişebileceği geniş bir kitle sunarak gelir imkanını artırıyor. Ayrıca NFT’ler, kullandığı akıllı sözleşmeler yapısı ile eser sahibine ilgili NFT’nin takip eden her satışından bir payın kendisine aktarılmasını sağlayan bir imkan da sunuyorlar. Ancak NFT’ye sahip olmak sahibine sanat eserinin telif hakkını vermiyorlar.

NFT’LERİN ŞİRKETLERE DIŞ KAYNAK YARATABİLMEK İÇİN YENİ BİR YÖNTEM OLDUĞUNU SÖYLEYEBİLİRİZ

Olaya şirketler açısından baktığımızda; NFT’lerin şirketlere dış kaynak yaratabilmek için yeni bir yöntem olduğunu söyleyebiliriz. Bilindiği üzere, şirketler dış kaynağa ihtiyaç duyduklarında banka kredisi yanında halka açılma yolu ile ya da borçlanma araçları ihraç ederek dış kaynak temin edebiliyorlar. Ancak son dönemde bazı şirketlerin (Nasdaq’da işlem gören eBay, Dolphin Entertainment gibi) NFT satışı ile ciddi gelir elde ettiklerini görüyoruz.

Bu durum şirketler açısından yeni bir fırsat yaratmakta olup, önümüzdeki dönemde yaygınlaşarak kaynak temininde konvansiyonel yöntemlerin yerine kullanılmasına şahit olabiliriz. Bu imkanı sadece şirketler açısından düşünmemek lazım, örneğin geçtiğimiz Şubat ayında Avusturya’daki Belvedere Müzesi pandemide düşen gelirlerinin telafisi için sevgililer gününde ünlü ressam Gustav Klimt’in “The Kiss” tablosu için sınırlı sayıda NFT çıkardı.

Tabi bu noktada devreye Sermaye Piyasası düzenlemeleri girer mi bakmak lazım. Temeldeki soru NFTler birer sermaye piyasası aracı niteliğinde mi? Eğer böyle ise NFT ile ilgilenenlerin hayatında neler değişir?

ÇIKARILMASINDAN, SATIŞINA DAHA SONRA EL DEĞİŞTİRMESİNDE KADAR BİRÇOK KURALI BERABERİNDE GETİRECEK

Sermaye piyasası aracı olarak kabul edilmesi NFT’lerin çıkarılmasından, satışına daha sonra el değiştirmesinde kadar birçok kuralı beraberinde getirecek. Mevcut Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) düzenlemeleri kapsamında NFT’ler sermaye piyasası aracı kapsamına girmiyor. Ancak SPK’nın bu konuda karar alarak kapsama dahil edebilmesi mümkün, bir diğer yöntem de Kanun değişikliği. Ayrıca burada tek parça halinde satılan NFT’ler ile eserin oransal olarak parçalara bölünerek NFT haline getirilip satışı arasında fark olması nedeni ile ayrıca değerlendirme yapmak gerekiyor.

Yurtdışına baktığımızda NFT’ler eşsiz olma özellikleri nedeni ile MiFiD II kapsamındaki transfer edilebilir menkul kıymetler kapsamına girmiyor. Kripto varlıklara ilişkin Kripto Varlık Düzenlemesi (Markets in Crypto Assets Regulation-MiCA) düzenleme tasarısında ise NFT’nin MiCA kapsamına girmeyeceği ancak NFT’nin oransal olarak bölünmüş parçalarının eşsiz olma özelliğini taşımaması nedeni ile MiCA kapsamına gireceği yani sermaye piyasası düzenlemeleri kapsamına gireceği ifade ediliyor.

Amerika’da ise genellikle 1933 tarihli Menkul Kıymet Kanunu çerçevesinde 1946 yılında ABD Yüksek Mahkemesi’nin uyguladığı Howey Testi ile bir çok enstrümanın yatırım sözleşmesi olup olmadığına yani sermaye piyasası aracı kapsamına girip girmediğine karar veriliyor.

YAYGIN DÜŞÜNCE NFT’LERİN YATIRIM SÖZLEŞMESİ OLMADIĞI YÖNÜNDEDİR

Yaygın düşünce NFT’lerin yatırım sözleşmesi olmadığı yönündedir. Ancak bir sanat eserini parçalara bölerek yapılan oransal satışların sermaye piyasası aracı niteliğinde olduğuna ilişkin görüşler daha ağır basıyor.

Merkeziyetsiz Finans açısından olaya baktığımızda ise, NFT’ler DeFi’lerde kullanılıyor. NFT’lerin hem eşsiz olması hem de belirli bir değeri olması nedeni ile NFT’ni elden çıkarmak istemeyen ancak nakde ihtiyacı olanlar kişiler için DeFi’ler bir tercih olabilir. NFT’ler yaygınlaştıkça DeFi’lere teminat olarak verilen NFT sayısı ve tutarı artacak.

Bu kapsamda yakın zamanda şirketlerin ağırlıklı olarak NFT yolu ile kaynak temin etmesini ve NFT’lerin krediler için teminat olarak kullanılarak nakit yaratılmasını yaygın olarak görebiliriz. Bu alanın gelişmeye çok açık olduğunu düşünenlerdenim.

Mahir Kubilay Dağlı

Eliptik Yatırım Menkul Değerler A.Ş. Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi

dagli@turcomoney.com