Serbest piyasa ekonomisi nedir, Türkiye’de uygulanıyor mu?

5 Soru 5 Cevap

–Türkiye’de şu anda serbest değil “Yarı Serbest Piyasa Ekonomisi” modeli uygulanıyor. Bu model, fırsatçıların, spekülatörlerin, karaborsacıların, kayıt dışı işler yapanların, vole vurma peşinde olanların, uyanık patronların, hükümetin yapacağı uygulamalar konusunda içeriden bilgi alabilenlerin, parası bol olanların ve parayla para kazananların işine yarar.

-Serbest piyasa ekonomisi sisteminin orasına burasına hükümetler çomak sokmaya başlarsa vatandaş kaybeder, bir avuç insan servetlerine servet katmaya başlar. Yarı Serbest Piyasa Ekonomisi dar gelirlinin ve esnafın parasını ve varlıklarını alıp, zenginlerin ve yüksek cirolu şirketlerin ceplerine aktaran ve haksız servet transferine yol açan bir sistemdir. Sağlıklı değildir ve sürdürülemez.

Değerli okuyucular, bu yazımızda serbest piyasa ekonomisini ele alalım. Türkiye’de şu anda serbest değil “Yarı Serbest Piyasa Ekonomisi” modeli uygulanıyor. Bu model, fırsatçıların, spekülatörlerin, karaborsacıların, kayıt dışı işler yapanların, vole vurma peşinde olanların, uyanık patronların, hükümetin yapacağı uygulamalar konusunda içeriden bilgi alabilenlerin, parası bol olanların ve parayla para kazananların işine yarar.

Soru 1

Serbest piyasa ekonomisi ne demek?

Serbest piyasa ekonomisi kitaplarda şöyle tarif edilir.

Serbest piyasa ekonomisi, faaliyetlerin tam rekabet şartları içinde serbestçe yapılabildiği, ekonomik sorunların çözümünün devletin ekonomiye müdahalesiyle değil fiyat mekanizması aracılığı ile gerçekleştirildiği bir ekonomi modelidir.

Arz ve talebin temel belirleyici olarak kabul edildiği bu tür ekonomilerde fiyat mekanizmasının iyi işlemesi zorunludur.

İdeal serbest piyasa ekonomisinde üreticilerin ve tüketicilerin pazarda aynı şartlar altında bulunduğu varsayılır. Pazara giriş ve çıkışlar sınırlandırılmaz.

Soru 2

Serbest piyasa ekonomisi uygulaması yapabilmek nasıl mümkün olur?

SERBEST PİYASA EKONOMİSİ İÇİN EKONOMİDE BEŞ ÖNEMLİ UNSURUN OLUŞTURULMASI GEREKİR

Serbest piyasa ekonomisi uygulayabilmek için söz konusu ülke ekonomisinde beş önemli unsurun oluşturulması gerekir.

1. Piyasada tam rekabet şartları olmalıdır.
2. Ekonomik sorunların çözülmesi için devletin ekonomiye müdahale etmemesi gerekir.
3. Ekonomik sorunlar fiyat mekanizması aracılığı ile çözülmelidir.
4. Üreticiler ve tüketiciler pazarda aynı şartlarda faaliyet gösterebilmelidir.
5. Pazara giriş ve çıkışlar serbest olmalıdır.

Soru 3

Türkiye’de serbest piyasa ekonomisi uygulanıyor mu?

Ülkeyi yöneten hükümetler verdikleri beyanlarda “Türk ekonomisi, serbest piyasa ekonomisi kurallarına uygun şekilde yoluna devam edecektir” derler. Niyetleri bu olsa dahi zor oyunu bozar.  Hükümetler ekonomiyi yönetmekte zorlandıklarında serbest piyasa ekonomisi kurallarını eğip bükmeye başlarlar. Sistemin beş ana unsuru bir yerinden delindi mi arkası gelir. Bir delik, beş olur. Beş delik on, on yirmi derken sistem kontrolden çıkar.

ENFLASYON ORANI YÜZDE 70 İKEN MEVDUAT FAİZ ORANI BUNUN ÇOK ALTINDA YÜZDE 17 OLARAK UYGULANIRSA…

Eğer bir hükümet aşağıdakilerin olmasına müsaade ederse serbest piyasa ekonomisini eğip bükmeye başlar:

• Enflasyon oranı yüzde 70 iken mevduat faiz oranı bunun çok altında yüzde 17 olarak uygulanırsa,
• Döviz kurlarının yükselmesini önlemek için Merkez Bankası’nın döviz ve altın rezervlerini harcamasını isterse,
• Bankaların vereceği ticari kredilere devlet geri ödeme garantisi vermeye başlarsa,
• Bankaların müşterilerinden aldığı değişken faizli mevduatlara devlet verim garantisi vermeye başlarsa,
• Özel sektörün yurt dışından temin edeceği döviz kredilerine devlet garanti vermeye başlarsa,
• Köprü, yol, hastane, tünel, hava limanı ve benzeri projeleri yapanlara devlet gelir garantisi vermeye başlarsa,
• İhracatçının kazandığı dövizlerin yüzde 40’ını Merkez Bankasına satma zorunluluğu getirirse,
• Çarşıda, pazarda, marketlerde satılan ürünlerin fiyatlarına hükümet karışmaya başlarsa,
• Gayrimenkul satış fiyatları ile kiralara hükümet sınırlama getirmek için çalışma başlatırsa,

Türkiye’de şu anda serbest değil “Yarı Serbest Piyasa Ekonomisi” modeli uygulanıyor.

Soru 4

“Yarı Serbest Piyasa Ekonomisi” kimin işine yarar?

“Yarı Serbest Piyasa Ekonomisi” fırsatçıların, spekülatörlerin, karaborsacıların, kayıt dışı işler yapanların, vole vurma peşinde olanların, uyanık patronların, hükümetin yapacağı uygulamalar konusunda içeriden bilgi alabilenlerin, parası bol olanların ve parayla para kazananların işine yarar.

SERBEST PİYASA EKONOMİSİNİN DÜZGÜN VE ADİL ÇALIŞABİLMESİ İÇİN BEŞ UNSURUN EKSİKSİZ, AKSAMADAN DÜZGÜN ÇALIŞIYOR OLMASI GEREKİR

Serbest piyasa ekonomisinin düzgün ve adil çalışabilmesi için yukarıda sıraladığım beş unsurun da eksiksiz, aksamadan düzgün çalışıyor olması gerekir. Bunlardan herhangi birisi aksarsa sistemin otokontrol dengesi bozulur. Sistem içinde faaliyette bulunan bir taraf çok kazanırken diğer taraf çok kaybeder.

• Piyasalarda tam rekabet şartları olmazsa haksız rekabet yapanlar fahiş karlar elde eder.
• Ekonomik sorunların çözülmesi için devlet ekonomiye müdahale edip Merkez Bankası piyasa faiz oranlarının çok altında bankalara borç para vermeye başlarsa, bankaların karları artar.
• Merkez Bankası kendi döviz rezervlerinden bazı bankalara ve özel sektör kuruluşlarına piyasa kurunun altında düşük kur ile döviz satmaya başlarsa, ucuz döviz bulan banka ve şirketlerin maliyetleri azalır ve karları artar.
• Ekonomik sorunlar fiyat mekanizması aracılığı ile değil, cezalarla, korkutarak, polisiye tedbirlerle çözülmeye çalışılırsa stokçular, karaborsacılar, kayıt dışı iş yapanlar kazanır.
• Pazara giriş ve çıkışlar serbest olmazsa, bazı sektörler veya iş adamları kayırılırsa, sübvansiyonlar aşırı ve adil olmayan şekilde uygulanırsa, haksız kazanç elde edenler kazanır.

Yukarıdaki örnekleri çoğalmak mümkündür. Sözün kısası “Serbest Piyasa Ekonomisi” sisteminin orasına burasına hükümetler çomak sokmaya başlarsa vatandaş kaybeder, bir avuç insan servetlerine servet katmaya başlar.

“Yarı Serbest Piyasa Ekonomisi” dar gelirlinin ve esnafın parasını ve varlıklarını alıp, zenginlerin ve yüksek cirolu şirketlerin ceplerine aktaran ve haksız servet transferine yol açan bir sistemdir. Sağlıklı değildir ve sürdürülemez.

Soru 5

Yeniden “Serbest Piyasa Ekonomisine” dönmek için ne yapılmalı?

Serbest piyasa ekonomisini uygulayabilmek için acilen aşağıdaki tedbirlerin alınmasında fayda vardır.

PİYASADA MEYDANA GELEN HER SORUNU HÜKÜMET BEN ÇÖZECEĞİM DİYE SERBEST PİYASA EKONOMİSİ KURALLARINA UYMAYAN UYGULAMALAR YAPILMAMALIDIR

 Devlet elini her işe sokmamalıdır.

• Piyasada meydana gelen her sorunu hükümet ben çözeceğim diye serbest piyasa ekonomisi kurallarına uymayan uygulamalar yapılmamalıdır.
• Devlet taşıyamayacağı borç yükü altına girmemelidir.
• Mevduat faiz oranlarını enflasyon oranının üzerine çıkartılmalıdır.
• Serbest piyasadaki ticari ve mali işlere devlet garantisi verme alışkanlığına son verilmelidir.
• Büyümeyi arttırmak için gelir getirmeyen ve ilerideki devlet gelirlerini ipotek altına alacak fahiş fiyatlarla yapılan yap işlet devret projelerine son verilmelidir.
• Devletin elde ettiği vergi gelirleri toplumun gelir dağılımını iyileştirecek şekilde toplum yararına kullanılmalıdır.
• Üretmeden tüketmek ve kazanmadan harcamak modeli tersine çevrilmelidir.
• Devletin malı deniz, yemeyen domuz zihniyeti acilen terk edilmelidir.
• Her sektörde piyasanın kaymağını yiyen üç beş şirket yerine bu sektörlerde faaliyet yapacak şirket sayısını çoğaltacak önlemler alınmalıdır.
• Yolsuzluk, haksız kazanç, rüşvet ve usulsüz ticari işlemler ortadan kaldırılmalıdır.
• Tarım ve hayvancılığın yeniden canlandırılması için kapsamlı yeni bir tarım politikası uygulanmalıdır.
• İşsizliğin azaltılması için istihdam sağlayacak sektörlere yeni imkanlar sağlanmalıdır.
• Sonu belli olmayan borçlanmalara son verilmelidir.
• Devlet garantisi, taahhüt ve yükümlülükleri sınırlandırılmalıdır.
• Büyük projelerin finansmanı için kamu bankalarının özel sektör şirketlerine büyük krediler vermesi önlenmelidir.

Bütün bunları yapabilmek için, önce niyet etmek sonra kadro oluşturmak ve nihayetinde sabır ve ısrarlı bir çalışma yapmak gerekir.

Son söz: Bir sistemi eğip bükerseniz, sistemsiz yaşamaya başlarsınız.

Bülent Şenver

senver@turcomoney.com