2023’ün Z Faturası: Yapay zekânın yükselişi ve geleceğe etkileri…

-2023 yılı, yapay zekanın hayatımızda belirgin bir etki yarattığı bir yıl oldu. Görünen o ki, önümüzdeki dönemlerde yapay zeka çok daha etkisini gösterecek olan bir alan olacak. 2023’te OpenAI, birçok yenilikle adından söz ettirdi. Mart ayında, GPT-4’ü piyasaya sürerek büyük bir teknolojik atılım gerçekleştirdi.

– Eylül ayında, “Browse with Bing” özelliği tüm kullanıcıların erişimine açıldı, bu da ChatGPT’nin gerçek zamanlı internet erişimine kavuşması anlamına geliyordu. Kasım’da düzenlenen DevDay etkinliğinde, GPT-4 Turbo tanıtıldı ve ChatGPT’nin web erişimi Nisan 2023’e kadar genişletildi. Birbiri ardı sıra atılan bu adımlar, bu alandaki gelişmelerin hızlanarak devam edeceğini gösteriyor.

-Google ise, ChatGPT’nin popülerliğine cevap olarak Bard’ı piyasaya sürdü. Bard başlangıçta sınırlı yeteneklere sahipken, yılın ikinci yarısında Google’ın daha gelişmiş dil modeli PaLM’dan güç alarak kod yazma ve hata düzeltme gibi yetenekler kazandı. Aralık ayında tanıtılan Gemini modeli, Google’ın YZ alanındaki yenilikçi yaklaşımını ve liderliğini vurguladı.

-Yapay zeka yarışına katılan kuruluşlardan biri de Meta Grubu idi. 2023 yılında Meta, YZ alanında önemli adımlar attı. Şirketin LLaMA modeli ve bu modeli temel alan yeni uygulamalar, Meta’nın YZ teknolojisindeki ilerlemelerini gözler önüne serdi. Anlaşılan o ki, yapay zeka alanında Meta Grubu kızışan rekabete yeni bir boyut getirecek.

-Amazon ise, “AWS Bedrock” hizmetiyle yapay zeka alanına güçlü bir giriş yaptı. Bedrock, geliştiricilere çeşitli YZ modellerine sunucusuz bir API aracılığıyla erişim imkanı sundu. AWS re:Invent etkinliğinde tanıtılan Amazon Q, işletmelere odaklanan bir YZ sohbet robotu olarak öne çıktı ve bu, Amazon’un YZ alanındaki çeşitliliğini gösterdi.

-2023 yılında Elon Musk, YZ sektörüne xAI şirketi ile giriş yaptı. Temmuz ayında kurulan xAI, Aralık ayında ChatGPT’ye rakip olan Grok adlı sohbet robotunu ABD’deki X Premium+ aboneleri için piyasaya sürdü. Grok, gerçek zamanlı verilerden yararlanarak güncel yanıtlar sunma yeteneğiyle dikkat çekti. Musk’ın bu girişi, YZ sektöründe yeni bir rekabet ve yenilik döneminin habercisi olarak görüldü.

– 2023 yılı, yapay zeka teknolojilerinin düzenlenmesi ve etik tartışmaları açısından da önemli gelişmelere sahne oldu. Sam Altman’ın ABD Senatosu’nda YZ’nin regüle edilmesi çağrısında bulunması ve büyük YZ şirketlerinin gönüllü taahhütleri, ABD hükümetinin Ekim ayında YZ düzenlemelerine yönelik ilk adımlarını atmasına yol açtı.

-Avrupa Birliği, kapsamlı YZ Yasası’nın detaylarında anlaşarak, 2026’a kadar yürürlüğe girmesi beklenen, kolluk kuvvetleri ve genel amaçlı YZ sistemleri gibi alanları kapsayan geniş çaplı bir düzenleme getirdi. Birleşik Krallık, YZ Güvenlik Zirvesi’nde Bletchley Deklarasyonu’nu imzalayarak, YZ’nin gelişiminin risklerini ele almayı kabul etti.

-2024 ve sonrası, YZ teknolojilerinin daha da ileriye taşınacağı, yeniliklerin hız kazanacağı ve YZ’nin günlük hayatımızdaki rolünün artacağı bir dönem olarak öngörüyoruz. Kesinlikle, 2024 ve sonrasında YZ teknolojilerinin insan hayatını dönüştürme potansiyeli, hem heyecan verici fırsatları hem de önemli zorlukları beraberinde getirecektir.

2023 yılı, yapay zekâ (YZ) teknolojisinin hem teknolojik hem de toplumsal alanda hızla ilerlediği, yaşamımızın hemen her alanında belirgin bir etki yarattığı bir yıl oldu. Artık YZ, sadece laboratuvar ortamlarında değil, günlük yaşantımızda da etkisini gösteriyor kendisini. Önceki yazımda, YZ’nin çeşitli sektörler üzerindeki etkilerine ve hayatımızı nasıl dönüştürmeyi planladığına değinmiştim. Yıl boyunca, inovasyon ve yatırımların odağında YZ vardı. Genel bir küresel yatırım düşüşüne rağmen, YZ girişimleri rekor seviyede finansman toplamayı başardı. Crunchbase verilerine göre, bu miktarın 20 milyar dolarından fazlası OpenAI, Anthropic, Infection AI, Metropolis, Databricks, Aleph Alpha, SandboxAQ ve Mistral AI gibi öncü şirketler tarafından paylaşıldı. Bu finansal başarı, YZ’nin sadece bugünün değil, aynı zamanda geleceğin de teknolojisi olduğunun açık bir göstergesi olarak görebiliriz.

Eğer 2023 yılında teknoloji alanında öne çıkan tek bir gelişmeyi belirtmek zorunda kalsaydık, bu kesinlikle “yapay zekâ” olurdu. Hatta 2023’ün genel bir özetini çıkarsaydık bile, seçilecek anahtar kelimeler arasında mutlaka YZ yer alırdı. Bu, Fütüristler Derneği tarafından 2023 yılında yayımlanan Gelecek Bilgisi Terimler Sözlüğü’nde “yapay anlayış” olarak adlandırılan bir kavramdır.

Bu yazımda, geçtiğimiz yılın YZ alanındaki en önemli gelişmelerine, bu gelişmelerin çeşitli sektörlerdeki etkilerine ve toplum üzerindeki potansiyel etkilerine ayrıntılı bir şekilde göz atacağız.

YAPAY ZEKA VE LİDERLİK DRAMALARI…

2023, YZ alanında önemli liderlik değişiklikleri ve teknolojik atılımlarla hatırlanacak bir yıl oldu. Yılın en çarpıcı gelişmelerinden biri, OpenAI’ın kurucu ortağı ve CEO’su Sam Altman’ın yönetim kurulu kararıyla görevden alınması ve bunun sonucunda ortaya çıkan kaos oldu. Bu olay, YZ’nin yaratıcıları arasındaki etik ayrışmayı gözler önüne serdi ve teknoloji dünyasında YZ’nin geleceğine yönelik tartışmaları alevlendirdi.

OpenAI’nin baş teknoloji sorumlusu Mira Murati, geçici CEO olarak atandı ve OpenAI’ın başkanı Greg Brockman istifa ettiğini açıkladı. Bu ani değişiklikler, şirketin iç yapısında ve YZ alanında etik yaklaşımların önemini vurguladı. Bu süreçte, OpenAI’ın en büyük destekçileri Microsoft, Tiger Global, Thrive Capital ve Sequoia Capital, Altman’ın CEO’luk görevine iadesi için baskı yaptı. Nihayetinde, Altman, OpenAI’ya CEO olarak geri döndü ve yeni bir yönetim kurulu oluşturuldu. Bu durum, büyük teknoloji firmalarının YZ konusundaki etkisini ve bu alandaki stratejik hamlelerini gözler önüne serdi.

TEKNOLOJİ DEVLERİNİN YAPAY ZEKA YARIŞI

2023, YZ teknolojisinde büyük teknoloji firmalarının rekabetinin doruk noktaya ulaştığı bir yıl oldu. Bu rekabet, yenilikçi gelişmeler ve stratejik ortaklıklarla şekillendi. Yılın öne çıkan şirketleri OpenAI, Google, Microsoft, Meta ve Amazon, YZ alanında önemli adımlar attı ve teknolojinin sınırlarını zorladı.

OPENAI’IN GELİŞMELERİ VE MICROSOFT ORTAKLIĞI

2023’te OpenAI, birçok yenilikle adından söz ettirdi. Mart ayında, GPT-4’ü piyasaya sürerek büyük bir teknolojik atılım gerçekleştirdi. GPT-4, önceki versiyonun sekiz katı işlem kapasitesine sahip olup, ChatGPT’ye “daha gelişmiş muhakeme becerileri” kazandırdı. ChatGPT’nin bu yeni versiyonu, daha karmaşık sorgulara yanıt verebilme ve daha sofistike diyaloglar yürütebilme kabiliyetine sahipti.

Eylül ayında, “Browse with Bing” özelliği tüm kullanıcıların erişimine açıldı, bu da ChatGPT’nin gerçek zamanlı internet erişimine kavuşması anlamına geliyordu. Kasım’da düzenlenen DevDay etkinliğinde, GPT-4 Turbo tanıtıldı ve ChatGPT’nin web erişimi Nisan 2023’e kadar genişletildi.

OpenAI’ın bir diğer önemli gelişmesi, DALL-E 3’ün Ekim ayında premium ChatGPT üyeleri ile kullanıma sunulmasıydı. DALL-E 3, önceki sürümden daha gelişmiş görüntüler oluşturabilen ve ChatGPT ile entegre çalışabilen bir YZ modeliydi.

Microsoft’un OpenAI’ya yaptığı yatırımlar ve GPT-4’ü Bing arama motoruna entegre etmesi, YZ teknolojisindeki önemli bir ortaklık olarak öne çıktı. Bu entegrasyon, Bing’in kullanıcı sayısını artırdı ve Bing Chat (Copilot) ismiyle bir YZ sohbet robotu sunuldu. Microsoft ayrıca, kendi YZ çipini geliştirmeye başladığını ve küçük dil modelleri üzerinde çalıştığını duyurdu. Bu hamleler, her iki şirketin YZ alanındaki etkilerini artırırken, aynı zamanda Microsoft’un YZ pazarındaki pozisyonunu güçlendirdi.

GOOGLE’IN BARD, PALM VE GEMINI HAMLELERİ…

Google ise, ChatGPT’nin popülerliğine cevap olarak Bard’ı piyasaya sürdü. Bard başlangıçta sınırlı yeteneklere sahipken, yılın ikinci yarısında Google’ın daha gelişmiş dil modeli PaLM’dan güç alarak kod yazma ve hata düzeltme gibi yetenekler kazandı. Aralık ayında tanıtılan Gemini modeli, Google’ın YZ alanındaki yenilikçi yaklaşımını ve liderliğini vurguladı.

Bard: Doğal Diyaloglar için Google’ın YZ Sohbet Robotu

Bard, Google’ın dil modeli LaMDA üzerine inşa edildi ve başlangıçta genel bilgi sorgularına ve basit diyaloglara yanıt verme yeteneğine sahipti. Bard’ın amacı, kullanıcılara doğal ve akıcı bir sohbet deneyimi sunarak bilgiye erişimi kolaylaştırmak ve arama motoru deneyimini zenginleştirmekti. Bu, Google’ın YZ sohbet robotları alanındaki rekabetçi pozisyonunu güçlendirmeyi amaçlıyordu.

PaLM: Google’ın Gelişmiş YZ Dil Modeli

PaLM, 540 milyar parametreye sahip bir model olarak Google’ın önceki dil modellerinden çok daha gelişmiş yeteneklere sahip olduğunu gösterdi. Bu model, doğal dil işleme, anlama ve üretimde büyük ilerleme kaydederek karmaşık dil görevlerini başarıyla yerine getirebiliyordu. PaLM, özellikle kod yazma ve hata düzeltme yetenekleriyle dikkat çekti ve bu, programcılar ve yazılım geliştiriciler için değerli bir araç haline gelmesini sağladı.

Gemini: Google’ın YZ’de Yeni Bir Dönem

2023 yılının sonlarında Google, YZ teknolojisinde yeni bir döneme işaret eden Gemini modelini tanıttı. Gemini, GPT-4’ün rakibi olarak lanse edilen, karmaşık görevleri yerine getirebilen çok yönlü bir YZ modeliydi. Gemini’nin üç farklı boyutu bulunuyordu: en gelişmiş modeli Gemini Ultra, orta segment modeli Gemini Pro ve cihaz içi görevlere odaklanan Gemini Nano. Gemini Pro, Türkiye dahil 180’den fazla ülkede 38 dili destekleyerek ve 32 bin bağlam penceresi sunarak dikkat çekti. Bu modelin Yazılım Geliştirme Kiti, Python, Android (Kotlin), Node.js, Swift ve JavaScript gibi popüler programlama dilleri için destek sağlıyor.

Bu, Google’ın Bard, PaLM ve Gemini üzerinden yaptığı bu girişimler, şirketin YZ teknolojisini geniş bir kullanıcı kitlesine ulaştırma ve teknolojik inovasyonda öncü olma hedeflerini destekliyor. Bu projeler, Google’ın YZ alanındaki çeşitliliğini ve adaptasyon kabiliyetini artırarak, teknolojik gelişimin ön saflarında yer almasını sağlıyor.

META’NIN LLAMA MODELİ VE YENİ YAPAY ZEKA UYGULAMALARI

2023 yılında Meta, YZ alanında önemli adımlar attı. Şirketin LLaMA modeli ve bu modeli temel alan yeni uygulamalar, Meta’nın YZ teknolojisindeki ilerlemelerini gözler önüne serdi.

LLaMA: Meta’nın Yeni Dil Modeli

Meta’nın 2023’te tanıttığı LLaMA, farklı boyutlardaki dil modellerini kapsayan bir ailedir. Bu modeller, 7 milyar ile 65 milyar parametreye kadar farklı büyüklüklerde sunuluyor ve OpenAI’nın GPT-3 modeliyle rekabet edebilecek düzeyde performans gösteriyor. LlaMA’nın 13 milyar parametrelik modeli, GPT-3’ü performans açısından geçtiği belirtilirken, en büyük modeli ise dönemin en gelişmiş modelleriyle rekabet edebilecek kapasitede. LLaMA, Meta’nın YZ araştırmalarında önemli bir kilometre taşı olarak değerlendirildi ve çeşitli dilleri ve diyalektleri işleyebilme yeteneğiyle öne çıktı.

LLaMA-2: İş Birliği ve İnovasyon

Meta, Microsoft ile iş birliği yaparak LLaMA-2’yi geliştirdi. Bu model, selefine göre %40 daha fazla veri ile eğitildi ve 70 milyar parametre büyüklüğünde daha gelişmiş bir yapıya sahipti. LLaMA-2’nin tanıtımı, Meta’nın YZ alanında iş birliği yapma ve ortak geliştirme yeteneğini gösterdi ve şirketin bu alandaki inovasyon kapasitesini artırdı.

Yeni YZ Uygulamaları ve Asistanlar

Meta’nın Eylül 2023’teki Connect etkinliğinde duyurulan kişisel YZ asistanları, LLaMA modelinin pratik uygulamalarını temsil ediyor. Bu asistanlar, kullanıcılara soruları yanıtlayıp önerilerde bulunarak, günlük dijital etkileşimleri kolaylaştırıyor. Ayrıca, Meta’nın Messenger ve Instagram için geliştirdiği YZ tabanlı özellikler, sosyal medya deneyimini zenginleştiren ve kullanıcıların etkileşimlerini daha eğlenceli hale getiren yenilikler içeriyor.

Meta’nın YZ destekli yeni görüntü oluşturma ve düzenleme aracı Emu da dikkat çekici bir yenilik. Emu Edit ve Emu Video, kullanıcılara metin istemleriyle yaratıcı görsel içerikler oluşturma olanağı sunuyor. Bu araçlar, Meta’nın YZ teknolojisini görsel içerik üretimine uygulama konusundaki yeteneklerini gösteriyor.

AMAZON’UN AWS BEDROCK VE YAPAY ZEKA TABANLI ÇÖZÜMLERİ

Amazon, “AWS Bedrock” hizmetiyle YZ alanına güçlü bir giriş yaptı. Bedrock, geliştiricilere çeşitli YZ modellerine sunucusuz bir API aracılığıyla erişim imkanı sundu. AWS re:Invent etkinliğinde tanıtılan Amazon Q, işletmelere odaklanan bir YZ sohbet robotu olarak öne çıktı ve bu, Amazon’un YZ alanındaki çeşitliliğini gösterdi. Ayrıca, “stüdyo kalitesinde” görüntüler oluşturabilen Titan Image Generator’ı tanıttı.

APPLE’IN YAPAY ZEKA ALANINDAKİ STRATEJİK ADIMLARI

Apple, YZ alanında diğer teknoloji devlerine göre daha sakin bir ilerleme kaydetti. Apple’ın YZ alanında önemli yatırımlar yapmayı planladığı ve Siri, Mesajlar ve Apple Music’e entegre edeceği YZ teknolojileri üzerinde çalıştığı biliniyor. Apple’ın, 2024’e günler kala açık kaynaklı çok modlu bir büyük dil modeli piyasaya sürmesi, şirketin bu alanda uzun vadeli planları olduğunu gösteriyor.

YAPAY ZEKA YARIŞINA DAHİL OLAN ELON MUSK’IN ÇABALARI

2023 yılında Elon Musk, YZ sektörüne xAI şirketi ile giriş yaptı. Temmuz ayında kurulan xAI, Aralık ayında ChatGPT’ye rakip olan Grok adlı sohbet robotunu ABD’deki X Premium+ aboneleri için piyasaya sürdü. Grok, gerçek zamanlı verilerden yararlanarak güncel yanıtlar sunma yeteneğiyle dikkat çekti. Musk’ın bu girişi, YZ sektöründe yeni bir rekabet ve yenilik döneminin habercisi olarak görüldü. Musk’ın YZ alanındaki bu geç ama iddialı adımı, teknoloji dünyasında önemli bir etki yarattı.

YAPAY ZEKANIN ENDÜSTRİYEL VE TOPLAMSAL ETKİLERİ

YZ, 2023’te sadece teknoloji dünyasını değil, aynı zamanda endüstriyel ve toplumsal etkileri açısından dönüm noktası oldu. Yıl boyunca, YZ’nin ilerlemesiyle birlikte deepfake görüntü ve seslerin gerçeklikle ayırt edilemez hale gelmesi, neyin gerçek neyin yapay olduğunu anlamayı zorlaştırdı. Özellikle Papa Francis, Donald Trump, The Weeknd ve Drake düeti gibi viral deepfake örnekleri bu durumun altını çizdi. Hollywood’da ise, Writers Guild of America (WGA) liderliğindeki grev, YZ’nin yaratıcı endüstriler üzerindeki etkilerini ortaya koydu. Grev, YZ’nin senaryo yazımı gibi yaratıcı süreçlerde kullanımına yönelik endişeleri gündeme getirdi ve sonucunda YZ’nin bu alandaki kullanımını sınırlayan önemli düzenlemeler yapıldı. Bu gelişmeler, YZ teknolojilerinin sosyal ve kültürel alanlarda yarattığı etkilerin ve getirdiği zorlukların giderek arttığını gösteriyor.

YAPAY ZEKA VE ETİK TARTIŞMALARI

2023 yılı, YZ teknolojilerinin düzenlenmesi ve etik tartışmaları açısından da önemli gelişmelere sahne oldu. Sam Altman’ın ABD Senatosu’nda YZ’nin regüle edilmesi çağrısında bulunması ve büyük YZ şirketlerinin gönüllü taahhütleri, ABD hükümetinin Ekim ayında YZ düzenlemelerine yönelik ilk adımlarını atmasına yol açtı. Avrupa Birliği, kapsamlı YZ Yasası’nın detaylarında anlaşarak, 2026’a kadar yürürlüğe girmesi beklenen, kolluk kuvvetleri ve genel amaçlı YZ sistemleri gibi alanları kapsayan geniş çaplı bir düzenleme getirdi. Birleşik Krallık, YZ Güvenlik Zirvesi’nde Bletchley Deklarasyonu’nu imzalayarak, YZ’nin gelişiminin risklerini ele almayı kabul etti. Çin ise, üretken YZ’yı düzenleyen ve eğitim verileri ile çıktılara yeni kısıtlamalar getiren yasayı hayata geçirerek, bu alandaki düzenlemelerde öncü oldu. Bu gelişmeler, YZ teknolojilerinin etik ve yasal çerçevesinin küresel olarak şekillendiğini gösteriyor.

2024 VE SONRASI: YAPAY ZEKANIN GELECEĞİ VE BİZİ BEKLEYEN YOLCULUK

2024 ve sonrası, YZ teknolojilerinin daha da ileriye taşınacağı, yeniliklerin hız kazanacağı ve YZ’nin günlük hayatımızdaki rolünün artacağı bir dönem olarak öngörüyoruz. Gelişmiş YZ modellerinin daha da entegre hale gelmesiyle, endüstriyel otomasyon, kişisel asistanlar ve veri analizi gibi alanlarda önemli ilerlemeler bekleniyor. Sağlık, eğitim, ulaşım ve eğitim gibi sektörlerde YZ’nin kullanımı genişleyecek, kişiselleştirilmiş hizmetler ve verimlilik artışı sağlayacaktır. Aynı zamanda, deepfake teknolojilerinin ve diğer YZ tabanlı araçların etik ve güvenlik sorunlarına yönelik daha katı düzenlemeler ve denetim mekanizmalarının geliştirilmesi bekleniyor. Küresel düzeyde ise, YZ’nin düzenlenmesine yönelik çabalar artarken, teknolojinin sosyal ve ekonomik etkilerini dengelemeye yönelik stratejiler geliştirilmesi öngörülüyor.

Kesinlikle, 2024 ve sonrasında YZ teknolojilerinin insan hayatını dönüştürme potansiyeli, hem heyecan verici fırsatları hem de önemli zorlukları beraberinde getirecektir. Bu gelişmeleri yakından takip etmek, bu teknolojinin getirdiği yeniliklerden en iyi şekilde yararlanmamıza ve olası riskleri etkin bir şekilde yönetmemize olanak sağlayacaktır. YZ’nin sürekli evrim geçiren doğası, sürekli öğrenme ve uyum gerektirirken, bu alanda gerçekleşen ilerlemelerin toplum, ekonomi ve günlük yaşam üzerindeki etkilerini anlamak için dikkatli ve bilinçli bir yaklaşım gerektirecektir. Bu heyecan verici yolculuğu, gelişmeleri ve etkilerini detaylı bir şekilde inceleyerek takip etmeye devam edeceğiz…

 Dr. Polat Göktaş

Veri Bilimci Uzmanı, University College Dublin Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Okulu & Fütüristler Derneği Yapay Anlayış Çalışma Grup Lideri, Dublin, İrlanda

goktas@turcomoney.com