Şirket bilançosu neleri gösterir, neleri göstermez?

– Bilanço, bir şirketin sadece belirli bir tarihteki varlıklarını, borçlarını, sermayesini ve öz kaynaklarını gösterdiği için detaylı şirket analizi yapacak olanlara pek faydalı bilgiler sunmaz. Bu nedenle bir şirketi satın almak istiyorsanız, hisselerini alıp şirkete yatırım yapmak istiyorsanız, şirkete borç para verecekseniz, şirketin ihraç ettiği tahvilleri satın alacaksanız, şirkete kredi verecekseniz şirketin bilançosuna ilave olarak riskleri de gösterebilecek bir dizi risk raporunu da şirketten talep edip incelemeniz gerekir.

 – Bilanço, bir şirketin maruz kalabileceği operasyon risklerini, piyasa risklerini, yasal riskleri göstermez. Şirketlerin maruz kalabilecekleri birçok risk vardır. Bunlar; piyasa riskleri,  operasyon riskleri, kredi riski, tahsilat riski gibi, likidite riski, öz kaynak (sermaye) yetersizliği riski gibi risklerdir. Bu riskler, şirketi zarara sokabilir. Örneğin döviz borcu olan ve döviz açık pozisyonu olan bir şirket, döviz kurları ciddi şekilde arttığında zarar görür. Aşırı banka borcu olan bir şirket banka kredi faizleri çok yükselirse zarar görebilir.

– Bir şirketin bilançosu, herhangi bir tarih itibariyle (çekilmiş bir fotoğraf gibi) şirketin varlıklarını, borçlarını sermayesini ve öz kaynaklarını belirli bir para cinsinden bakiyesini gösterir. Yani şirketin mali durumunu gösterir. Bu kadar sınırlı bir bilgi şirket ile ilgili yapılacak bir ön araştırma için yeterli olabilir. Ancak söz konusu şirketi satın almak, ona yatırım yapmak, borç vermek, ona ortak olmak gibi bir niyetiniz varsa karar vermeden önce bilanço dışında daha birçok şirket raporunu incelemeniz gerekir. 

Bir şirketin dört adet temel mali tablosu vardır. Bunlar;

1. Bilanço
2. Gelir Tablosu (Kâr/Zarar Tablosu)
3. Nakit Tablosu (Fon Akım Tablosu
4. Öz Kaynaklar Hareket Tablosu

Bu dört tabloda içinde çoğumuzun baktığı ve incelediği “Bilanço ve Gelir Tablosu”dur. Gelir Tablosu (Kâr/Zarar Tablosu) bir şirketin başı belli sonu belli iki tarih arasındaki belirli bir dönem (1.1.2025 ile 31.12.2025 arası gibi) içinde elde ettiği gelirler ile yaptığı giderleri gösteren tablodur. Gelir tablosu, bir şirketin belirlenmiş bir dönem içindeki faaliyet sonuçlarını kârını veya zararını gösterir.

Bilanço ise, bir şirketin belirlenen bir tarih itibariyle (31.12.2025 gibi) varlıklarını (aktifleri) ile borçlarını (pasiflerini) ve sermayesi ile öz kaynaklarını gösteren tablodur. Bilanço bir şirketin belirlenmiş bir tarihteki mali durumunu gösterir.

Bilanço tablosu bir şirketin belirlenmiş bir tarihteki mali durumunu göstermesine rağmen şirket ile ilgili göstermediği birçok önemli şey vardır.

Bilanço tablosu bir şirket ile ilgili aşağıdakileri önemli bilgileri göstermez.

1. Şirketin alacaklarının vade yapısını ve tahsilat kabiliyetinin ne durumda olduğunu göstermez
2. Şirketin borçlarının vadelerini göstermez
3. Şirketin döviz cinsleri itibarı ile aktiflerinin (varlıklarını) ve pasiflerinin (borçlarının) ne şekilde dağıldığını göstermez
4. Şirketin sabit kıymetlerinin bu günkü piyasa değerinin ne kadar olduğunu göstermez
5. Şirketin bilançosunda görünen borçlarını vadelerinde mevcut aktifleri ile ödeyip ödeme gücünün bulunup bulunmadığını gösterme
6. Bilançoda görünen stokların (ham madde, yarı mamul, mamul mallar) satış kabiliyetinin olup olmadığı ve satılması durumunda bilançoda görünen değeri elde etmenin mümkün olup olmadığını göstermez
7. Şirketin imzaladığı ve şirketi ileride ödeme yapmaya zorlayacak taahhütleri ve yükümlülükleri bulunup bulunmadığını göstermez
8. Şirketin aleyhine açılmış ve mahkemeyi kaybetmesi durumunda ödemekle zorunlu olacağı muhtemel riskleri göstermez
9. Şirketin nakit yaratma kabiliyetinin olup olmadığını göstermez
10. Şirketin maruz kalabileceği operasyon risklerini, piyasa risklerini, yasal riskleri göstermez
11. Şirketin faaliyetleri sonucunda kâr yaratma kabiliyeti olup olmadığını göstermez
12. Şirketi yöneticilerinin kaliteli , tecrübeli ve ehil olup olmadıklarını göstermez

Bir şirketin bilançosunun göstermediği önemli şeyler hakkında size biraz daha detaylı bilgi vereyim.

BİLANÇO, ŞİRKETİN ALACAKLARININ VADE YAPISI VE TAHSİLAT KABİLİYETİNİ GÖSTERMEZ

Bilanço, bir şirketin alacaklarının vade yapısını ve tahsilat kabiliyetinin ne durumda olduğunu göstermez. Bir şirketin bilançosunda görünen ticari alacaklarının hangi vadede tahsil edileceği önemlidir. Bazı ticari alacakların vadesi bir hafta içinde gelecekken bazılarının tahsil süresi üç ay veya altı ay olabilir. Bilanço ticari alacakların muhtemel tahsilat tarihlerini göstermez. Yani bilançoya bakarak bir şirketin nakit yönetimi yapılamaz. Nakit yönetimi yapabilmek için şirketin alacaklarının ve borçlarının ödeme tarihlerine göre analiz edilip ayrı bir nakit girdi, nakit çıktı tablosu üzerinde gösterilmesi gerekir.

Ayrıca şirketin bilançosu üzerinde görünen ticari alacaklarının içinde tahsili mümkün olmayan problemli alacakların neler olduğunu görmek mümkün değildir. Tahsilinde zorluk olan veya tahsili mümkün olmayan ticari alacakların ne kadar olduğunu bilmek şirketin nakit planlamasını yapabilmek için çok önemlidir.

BİLANÇO, ŞİRKETİN AKTİFLERİNİN VE VARLIKLARININ NE ŞEKİLDE DAĞILDIĞINI GÖSTERMEZ

Bilanço, bir şirketin döviz cinsleri itibarı ile aktiflerinin (varlıklarını) ve pasiflerinin (borçlarının) ne şekilde dağıldığını göstermez. Bir şirketin Türk lirası varlıkları ve borçları olduğu gibi yabancı para döviz cinsinden varlıkları ve borçları olabilir. Şirket bilançoları Türk lirası cinsinden hazırlandığı için bilanço üzerinde şirketin dolar, euro gibi hangi dövizlerle varlık ve borçlarının bulunduğunu görmek mümkün olmaz. Döviz kurlarının arttığı göz önünde bulundurulduğunda bir şirketin dövizli varlık ve borçları kurlar arttıkça Türk lirası karşılığı da artacaktır. Bu nedenle bir şirketin mali durumunu değerlendirirken dövizli varlık ve borçlarının döviz cinsleri itibarlılarıyla ayrıca dökümünü ve listesini alıp incelemek gerekir.

BİLANÇO, ŞİRKETİN BİLANÇO DIŞINDAKİ TAAHHÜT VE YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ GÖSTERMEZ

Bilanço bir şirketin bilanço dışında bulunan taahhüt ve yükümlülüklerini göstermez. Bir şirketin henüz bazı şartlar gerçekleşmediği için ödeme yapması zorunlu olmayan taahhüt ve yükümlülükleri bulunabilir. Örneğin bir bankanın müşterisine verdiği bir teminat mektubunda şirket devlete ödemesi gereken vergileri ödemediği takdirde bu vergileri bankanın ödeyeceği konusunda bankanın verdiği bir taahhüt olabilir. Bu durumda bankanın verdiği bu garanti ve taahhüt bankanın bilançosu içinde görünmez.

BİLANÇO DIŞI TAAHHÜT VE YÜKÜMLÜLÜKLER LİSTESİ VE RAPORU TALEP EDİLMELİDİR

Bir şirketin ileri tarihli bir vadeli döviz alım veya vadeli döviz satım garantisi vermesi şirket açısından yerine getirmesi gereken bir taahhüttür. Ancak bu tür taahhütler de şirketin bilançosunda görünmez.   Bu tür bilanço içinde görünmeyen taahhüt ve yükümlülükler bilanço dışı kalemler olarak ayrıca listelenip raporlanmalıdır. Bu nedenle bir şirketin mali durumunu analiz ederken şirketin sadece bilançosu ve gelir tablosu analiz edilmemelidir. Ayrıca şirketin bilanço dışı taahhüt ve yükümlülükler listesi ve raporu talep edilmelidir. Böylece şirketin maruz kalabileceği ödeme riskleri görülmüş ve analiz edilmiş olur. Örneğin şirket aleyhine açılmış ve devam eden bir dava olabilir. Bu dava şirketin aleyhine sonuçlanması durumunda şirketin çok büyük bir tazminat ödemesi söz konusu olabilir. Bu durum da şirketin mali durumu olumsuz etkileyebilir. Sağlıklı bir mali durum analizi yapabilmek için bir şirketin hem bilançosu hem de bilanço dışı taahhüt ve yükümlülüklerinin analiz edilmesi gerekir.

Bir şirketin bilançosu şirketin maruz kalabileceği riskleri ve bu risklerin şirkete doğurabileceği muhtemel zararları göstermez. Her şirketi etkileyen piyasa riski, operasyon riski, kredi riski, tahsilat riski, faiz oran değişikliği riski, faize duyarlılık riski, döviz kur riski, borsa endeksi riski, mal fiyat riski gibi riskler vardır. Şirketin bilançosuna bakarak ve bilançosunu analiz ederek şirketi etkileyecek bu tür risklerin neler olduğunu ve şirkete ne kadar muhtemel zarar verebileceğini anlamanız mümkün değildir.

BİR ŞİRKETİ SATIN ALMAK İSTİYORSANIZ, ŞİRKETE YATIRIM YAPMAK İSTİYORSANIZ…

Bilanço, bir şirketin sadece belirli bir tarihteki varlıklarını, borçlarını, sermayesini ve öz kaynaklarını gösterdiği için detaylı şirket analizi yapacak olanlara pek faydalı bilgiler sunmaz. Bu nedenle bir şirketi satın almak istiyorsanız, hisselerini alıp şirkete yatırım yapmak istiyorsanız, şirkete borç para verecekseniz, şirketin ihraç ettiği tahvilleri satın alacaksanız, şirkete kredi verecekseniz şirketin bilançosuna ilave olarak yukarıdaki riskleri de gösterebilecek bir dizi risk raporunu da şirketten talep edip incelemeniz gerekir.

NAKİT KRALDIR…

Bilanço bir şirketin nakit yaratma kabiliyetinin olup olmadığını göstermez. Şirket yönetiminde nakit yönetimi çok önemlidir. Bir şirket kârlı olabilir, satışları artabilir, müşterileri tatminkâr seviyede olabilir, rakiplerinden üstün olabilir ancak söz konusu şirket nakit yönetimini doğru düzgün yapamıyorsa kısa sürede bütün bu üstünlüklerini kaybeder. Nakit kraldır “Cash is the King” diye İngilizcede bir söz vardır. Bu söz nakdin bir şirket için ne kadar önemli olduğunu vurgulamak için söylenmiştir.

NAKİT YARATMA KABİLİYETİ OLMAYAN ŞİRKETLER BAŞARILI OLAMAZLAR

Nakit yaratma kabiliyeti olmayan şirketler başarılı olamazlar. Bu nedenle şirketler nakit girdilerini ve nakit çıktılarını dengelemek zorundadır. Nakit girdi ve çıktılarını aylık, haftalık ve günlük olarak planlamak zorundadır. Aylık, haftalık ve günlük nakit girdi çıktı tahminleri yapıp nakit açığı veya fazlası olduğu günlerde bu fazlalığı veya azlığı ne şekilde yöneteceklerini önceden planlamalıdır. Örneğin Cuma günü şirketin nakit çıktıları girdilerinden fazla ise ve nakit açığı oluşacaksa ilave nakdi nereden ve nasıl bulacağını öngörebilmelidir. Bankadan kredi kullanarak mı, piyasadan borç para temin ederek mi, bazı ödemeleri erteleyerek mi sorunu çözeceğini belirlemelidir. Ödeme yapılması gereken yerlere zamanında ödeme yapamayan şirketler piyasada itibar kaybeder. Şirkete duyulan güven azalır. İleriki zamanlarda nakit yaratma konusunda sıkıntı çekebilir.

ŞİRKETLERİN MARUZ KALABİLECEKLERİ RİSKLER…

Bilanço bir şirketin maruz kalabileceği operasyon risklerini, piyasa risklerini, yasal riskleri göstermez. Şirketlerin maruz kalabilecekleri birçok risk vardır. Bunların belli başlıları şunlardır:

1) Piyasa Riskleri
2) Operasyon Riskleri

3) Kredi Riski

4) Tahsilat Riski gibi

5) Likidite Riski

6) Öz Kaynak (Sermaye) Yetersizliği Riski gibi risklerdir.

Piyasa riskleri içinde;

1) Faiz riski

2) Kur Riski

3) Emtia Fiyat Riski

4) Borsa Endeks Riski gibi riskler bulunur.

Bu riskler olumsuz şekilde geliştiğinde şirketi zarara uğratabilir. Örneğin döviz borcu olan ve döviz açık pozisyonu olan bir şirket, döviz kurları ciddi şekilde arttığında zarar görür. Aşırı banka borcu olan bir şirket banka kredi faizleri çok yükselirse zarar görebilir.

Bir şirketin bilançosu yukarıda bahsedilmiş risklerin hiçbirini göstermez. Şirket bilançosuna bakarak bir şirketin bu risklerden hangisine maruz kalabileceğini görmek mümkün olmaz. Bu nedenle, bir şirketin maruz kalabileceği riskleri görebilmek için her bir risk kategorisi için ayrı ayrı risk raporlarının hazırlanması gerekir.

BİR ŞİRKETİN BİLANÇOSU NEYİ GÖSTERİR?

Bilanço onu göstermez, bunu göstermez. O zaman bir şirketin bilançosu neyi gösterir?

Bir şirketin bilançosu, herhangi bir tarih itibariyle (çekilmiş bir fotoğraf gibi) şirketin varlıklarını, borçlarını sermayesini ve öz kaynaklarını belirli bir para cinsinden bakiyesini gösterir. Yani şirketin mali durumunu gösterir. Bu kadar sınırlı bir bilgi şirket ile ilgili yapılacak bir ön araştırma için yeterli olabilir. Ancak söz konusu şirketi satın almak, ona yatırım yapmak, borç vermek, ona ortak olmak gibi bir niyetiniz varsa karar vermeden önce bilanço dışında daha birçok şirket raporunu incelemeniz gerekir.

Bülent Şenver

senver@turcomoney.com