Paylaşım ekonomisi kartopu gibi büyüyor…

İbrahim Aybar

– 2025 yılının ilk yarısında paylaşım ekonomisi birçok sektörde daha derinleşti, çeşitlendi ve kurumsallaştı. Dijitalleşme, sürdürülebilirlik baskıları ve ekonomik şartlar paylaşım temelli iş modellerini hızla yaygınlaştırdı. 2025 yılının ilk 6 ayında önemli gelişmeler yaşandı. Niş sektörlerde paylaşım platformları çoğaldı. Yerel kooperatif yapılar ön plana çıktı.

– Vergi ve sosyal güvenlik düzenlemeleri birçok ülkede yürürlüğe girdi. Şirketler kendi içlerinde paylaşım modelleri uygulamaya başladı. Güneş enerjisi mikro ağları ve enerji kooperatifleri gelişti. Akıllı sözleşmelerle otomatik ve güvenli paylaşım altyapısı oluştu.  Kıyafet, sağlık cihazı, evde yemek gibi yeni paylaşım alanları yaygınlaştı. Karbon ayak izini azaltma politikaları paylaşımı desteklemeye başladı.

– Paylaşım ekonomisinin hacmi hızla büyüyor. Nitekim Avrupa’da pazarın yaklaşık 80 milyar doları aşacağı tahmin ediliyor. Aynı şekilde Çin ve Hindistan’da paylaşım ekonomisinde çalışan sayısının 40 milyon’u geçmesi bekleniyor.  Türkiye’de e-scooter kullanıcı sayısının, 3 milyonu aşacağı bekleniyor. 100 binin üzerinde ev sahibinin Airbnb tipi ev paylaşımı yapacağı tahmin ediliyor.

– 2025 yılında da konaklama ve ulaşım gibi platformlar öncü olmaya devam etse de, paylaşım ekonomisi finans, eğitim, çalışma alanları ve hatta sağlık hizmetleri gibi farklı sektörlere de yayıldı. Bireyler arası (P2P) finansman ve kitle fonlaması gibi modellerin blockchain teknolojisiyle daha da yaygınlaşması bekleniyor. 2025’in ikinci yarısında ve sonrasında da paylaşım ekonomisini büyümesi bekleniyor. Özetle; paylaşım ekonomisi alternatif olmaktan çıktı, ana akım bir ekonomik model haline geldi.

2025 yılının ilk yarısında paylaşım ekonomisi birçok sektörde daha derinleşti, çeşitlendi ve kurumsallaştı. Dijitalleşme, sürdürülebilirlik baskıları ve ekonomik şartlar paylaşım temelli iş modellerini hızla yaygınlaştırdı. Aşağıda, 2025 yılının ilk 6 ayında yaşanan başlıca gelişmeler rakamlarıyla detaylı şekilde yer alıyor.

Önemli gelişmeler şöyle:

• Platform Çeşitliliği ve Uzmanlaşma: Niş sektörlerde paylaşım platformları çoğaldı. Yerel kooperatif yapılar ön plana çıktı.
• Yasal ve Düzenleyici Netlik: Vergi ve sosyal güvenlik düzenlemeleri birçok ülkede yürürlüğe girdi.
• Kurumsal Katılımın Artması: Şirketler kendi içlerinde paylaşım modelleri uygulamaya başladı.
• Enerji Paylaşımı: Güneş enerjisi mikro ağları ve enerji kooperatifleri gelişti.
• Yapay Zeka ve Blockchain Uygulamaları: Akıllı sözleşmelerle otomatik ve güvenli paylaşım altyapısı oluştu.
• Yeni Alanlar: Kıyafet, sağlık cihazı, evde yemek gibi yeni paylaşım alanları yaygınlaştı.
• Sürdürülebilirlik Temelli Yaklaşımlar: Karbon ayak izini azaltma politikaları paylaşımı desteklemeye başladı.
• Topluluk Odaklı Yaklaşımlar: Paylaşım modeliyle sosyal adalet hedefleyen girişimler yaygınlaştı.

2025 İçin Öngörülen Rakamlar

BÖLGESEL 2025 ÖNGÖRÜLERİ

Avrupa

• Pazar büyüklüğü: Yaklaşık 80 milyar USD
• En yaygın alanlar: araç paylaşımı, kısa süreli konaklama, ofis paylaşımı
• AB Komisyonu, platformların şeffaf gelir bildirimi ve vergi düzenine bağlanmasını hedefliyor.

Asya (Çin & Hindistan)

• Paylaşım ekonomisinde çalışan sayısı: >40 milyon (Çin)
• Yeni alanlar: Tarım makineleri, kırsal ulaşım
• Çin, GSYH’nin %10’unu paylaşım ekonomisinden hedefliyor.

Türkiye

• e-scooter kullanıcı sayısı: >3 milyon
• Airbnb tipi ev paylaşımı: >100 bin ev sahibi
• Araç paylaşımında kullanıcı sayısı: >2 milyon (Getir araç, TikTak, YoYo, Zipcar)

2025 İÇİN ÖNE ÇIKAN EĞİLİMLER

• Blockchain tabanlı mülkiyet paylaşımı
• Abonelik bazlı paylaşım hizmetleri
• Kurumsal paylaşım uygulamaları
• Sosyal medya platformlarında yatırımların artışı

2025 yılında da konaklama ve ulaşım gibi platformlar öncü olmaya devam etse de, paylaşım ekonomisi finans, eğitim, çalışma alanları ve hatta sağlık hizmetleri gibi farklı sektörlere de yayıldı. Bireyler arası (P2P) finansman ve kitle fonlaması gibi modellerin blockchain teknolojisiyle daha da yaygınlaşmasını bekleyebiliriz.

İşgücü piyasasındaki değişime gelince; özellikle Z kuşağı arasında ek iş yapma oranlarının yüksek olması, paylaşım ekonomisi ve “gig” ekonomisi gibi modellerin yaygınlaşmasında önemli bir faktör. Boş vakitlerini değerlendirerek ek gelir elde etmek isteyenler için gıda teslimatı, sürüş hizmetleri ve evcil hayvan bakımı gibi alanlar popülerliğini koruyor. Bu gibi uygulamalar, taşıtı veya evi olmasa bile paylaşım ekonomisini bir gelir modeline dönüştürmek isteyenlere hitap etmeyi amaçlıyor.

PAYLAŞIM EKONOMİSİNİN TÜKETİCİ DAVRANIŞLARINA ETKİLERİ NE OLDU?

• Tasarruf Odaklı Yaklaşım: Yüksek enflasyon ve genel ekonomik belirsizlikler, tüketicileri daha fazla tasarruf etmeye yönlendirdi. Bu durum, ürün ve hizmetlere sahip olmak yerine bunları kiralamayı veya paylaşmayı daha cazip hale getiriyor.
• Daha Bilinçli ve Sorgulayıcı Tüketici: 2025’in ilk yarısında tüketicilerin daha akıllı, fırsatçı ve sorgulayıcı hale geldiği gözlemlendi. Şeffaf olmayan markalara karşı güvenlerinin azaldığı ve dürüst yaklaşımları tercih ettikleri belirtiliyor. Bu durum, paylaşım ekonomisi platformlarının güven ve şeffaflık konularında daha fazla odaklanmasını gerektirecek.
• Kredi Darboğazı ve Alternatif Finansman: Bazı ülkelerde yaşanan kredi darboğazları, bireyler arası finans ve merkezi olmayan finansman yöntemlerinin önemini artırdı. Kripto paraların benimsenmesi arttıkça, bu tür işlemlerin daha fazla platform tarafından desteklenmesi bekleniyor.

PAYLAŞIM EKONOMİSİ, ALTERNATİF OLMAKTAN ÇIKTI, ANA AKIM BİR EKONOMİK MODEL HALİNE GELDİ

2025’in ikinci yarısında ve sonrasında da paylaşım ekonomisinin bu ivmesini sürdürmesi bekleniyor. Özellikle çevresel sürdürülebilirlik bilincinin artması ve kaynakların daha verimli kullanılması ihtiyacı, paylaşım ekonomisi modellerine olan talebi daha da güçlendirebilir.

Bu gelişmeler ışığında, paylaşım ekonomisinin sadece bir alternatif olmaktan çıkıp, ana akım bir ekonomik model haline geldiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.

M.İbrahim AYBAR

Vesiile A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı

aybar@turcomoney.com