Kredibilite arıyorsanız politikalarınızı açık dille duyurun, şeffaf olun…

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

-Eğer kredibilite arıyorsanız, tasarımladığınız politikalarınızı açık ve anlaşılır bir dille kamuoyuna duyurmalısınız. Veya şeffaf olmalısınız. Şeffaflık sadece kamuoyuna açıklama yapmak değildir. Neyi nasıl ve ne zaman yapmak istediğinizi, riskleri, olasılıkları ve benzeri hususları ortaya koymalısınız. Hangi durumlarda başarılı olacağınızı, ne zaman politika değişiklikleri gerektiğini herkesin öngörebileceği biçimde gözler önüne sermelisiniz.

–Maliye politikası ve para politikası uygulayıcıları değişti. Ancak, iletişim politikası ve/veya kredibilite açısından gerekenler yerine getirilemedi. Yeni bir yaklaşımın olup olmadığı net değil. Orta ve uzun vadede döviz kuru istikrarını istiyorsanız öncelikle fiyat istikrarını sağlayın… Mucize çözümlerin peşine düşmeyin. Enflasyon ile mücadele edin. Bu konuda iktisadi aktörleri ikna edin. TCMB, tersine döviz varlıklarını artıracağını taahhüt etmelidir.

İktisat politikaları bağlamında günümüzde en fazla referans verilen kavramlardan biridir kredibilite. Türkçeye güvenilirlik olarak çevrilebilir. Daha farklı bir biçimde ifade etmek gerekirse, iktisat politikalarının hedefinde yer alanların güvenini kazanmak ve onların davranışlarına öncülük etmek suretiyle öngörülebilir bir iktisadi ortam yaratmak amaçlanıyor. Rasyonel beklentiler hipotezi bağlamında anlamlı olan bu yaklaşım ile iktisadi aktörlerin iktisat politikalarına uyumlu davranmaları bekleniyor. Sistematik hata yapmayan iktisadi aktörler iktisat politikalarına rıza gösterirlerse bu politikaların başarı olasılığı da artacaktır. Esasen kredibilite odaklı politikaları tasarlamaktan ziyade uygulamanın daha önemli olduğu düşünülebilir. Fakat bu kez de uygulamanın başarısı bağlamında öne çıkan bir diğer faktör dikkat çeker: İletişim politikası. Eğer kredibilite arıyorsanız, tasarımladığınız politikalarınızı açık ve anlaşılır bir dille kamuoyuna duyurmalısınız. Veya şeffaf olmalısınız. Şeffaflık sadece kamuoyuna açıklama yapmak değildir o halde. Neyi nasıl ve ne zaman yapmak istediğinizi, riskleri, olasılıkları ve benzeri hususları ortaya koymalısınız. Hangi durumlarda başarılı olacağınızı, ne zaman politika değişiklikleri gerektiğini herkesin öngörebileceği biçimde gözler önüne sermelisiniz.

YENİ BİR YAKLAŞIMIN OLUP OLMADIĞI TAM OLARAK NET DEĞİL

Herkesin yakından takip ettiği üzere maliye politikası ve para politikası uygulayıcıları değişti. Hatta bazı kararlar da alındı, örneğin TCMB politika faizini değiştirdi. Ancak, iletişim politikası ve/veya kredibilite açısından gerekenler yerine getirilemedi. Ortada yeni bir yaklaşımın olup olmadığı dahi tam olarak net değil. Sadece rasyonel iktisadi yaklaşıma dönüleceğine dair bir izlenim yaratıldı. Ancak kredibiliteyi sağlayacak kapsamlı bir yaklaşım ortaya konulamaz ise söz konusu iyimserlik de çok uzun soluklu olmayacaktır. Bu bağlamda bazı önerileri, eğer dikkate alınacak ise, tartışmakta fayda var:

MUCİZE ÇÖZÜMLERİN PEŞİNE DÜŞMEYİN…

• Türkiye’de iktisat politikasının ezberlerinden biri, döviz kuru istikrarının makroekonomik istikrar olarak anlaşılmasıdır. Oysa bu tarz bir istikrar, en fazla orta vadeli olarak işe yarıyor. Kısa vadede döviz kurlarında yaratılan istikrar, yapısal olarak etkili olacak adımlar ile desteklenmediği için bir süre etkili olmakta ve bu süre zarfında da bir sonraki istikrarsızlığın enerjisi birikiyor. Burada içine düşülen hatalı yaklaşımın ne olduğunu analiz etmek son derece önemli. Ülkemizde döviz kuru istikrarının esas olduğu düşünülüyor; oysa kanımca bu, olsa olsa türev bir istikrar. Eğer orta ve uzun vadede döviz kuru istikrarını istiyorsanız öncelikle zor olanı halletmelisiniz. Zor olan ise fiyat istikrarı. Farklı ifade etmek gerekirse, kısa yollara başvurmayın veya mucize çözümlerin peşine düşmeyin. Esas olarak yapmanız gereken, enflasyon ile mücadele etmek ve bu konuda iktisadi aktörleri ikna etmek. Kamuoyunun karşısına çıkıp ne pahasına olursa olsun enflasyonu yüzde 2 civarına düşüreceğinizi vaat edin. Çoğunluk size inanmayacak. Ama başka bir yol da yok. Diğer yol sadece defalarca tekrarlanmış bir oyun. Aşırı değerlenen ulusal para ile tedrici olarak düşen enflasyon ve dış dengesizlik ortaya çıkınca her şeyin en başa savrulması.

TÜRKİYE’DE HEM DÖVİZ HEM DE TASARRUFLAR YETERSİZ

• Türkiye ekonomisinin temel sorununu asla unutmamak gerek. Esasen bu temel sorun, iki değişken bağlamında kendini gösterir. Ancak bunlar sadece bir madalyonun iki yüzü gibidir. Bir taraftan bakarsanız dış dengesizlik, diğer taraftan bakarsanız da tasarruf yetersizliği. Daha basitçe dile getirelim: Türkiye’de hem döviz hem de tasarruflar yetersizdir. Ve az olanın kıymetli olmasının gerektiği bir düzlemde, yapay bir biçimde söz konusu değişkenlerin kıymetini baskılarsanız sadece geçici bir süre başarılı olabilirsiniz. Daha da yalın bir biçimde söylemem gerekirse, Türkiye’de hem reel faiz hem de döviz kuru yüksek değerler almalıdır. Bunları ucuzlatarak gelebildiğiniz maksimum seviye zaten burası. Literatürde tartışılan bir diğer kavram ile ifade edersek orta gelir tuzağı.

MERKEZ BANKASI, DÖVİZ VARLIKLARINI ARTICAĞINI TAAHHÜT ETMELİ

TCMB birkaç haftadır döviz politikasını değiştirmiş gibi görünüyor. Ancak şeffaflık boyutu eksik kalıyor. Neden? Bilmiyoruz. Oysa TCMB, net rezervlerinin ulaşacağı bir seviyeye kadar döviz satmayacağını ve tam tersine döviz varlıklarını artıracağını taahhüt etmelidir. Diğer taraftan da reel faizler bağlamında madem rasyonaliteye döneceksiniz, o halde politika faizinin artmak zorunda olduğu açıkça söylenmelidir. Negatif reel faiz politikasının yarattığı irrasyonel iktisadi tahribattan ne kadar erken vazgeçilse o kadar iyi. İnsanlara yurtdışından otomobil ithal edip bunları otoparklarda stoklayarak refah yaratamayacağımızı TCMB Başkanı veya bir başkası söylemeli. Yoksa onlar da geçici kredibilite oluşumu sonrasında ortaya çıkacak türbülansa kapılıp gidecekler!

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi

kizilkaya@turcomoney.com