Geleneksel metotlarla sürdürülebilir büyümeyi yakalamak mümkün mü?

Şaban Çağıran

– Ticari yaşamla ilgili hemen hemen her sohbette, kurumsallaşmanın erdeminden söz edilir. Kurumsallaşamamanın dezavantajları anlatılır. Pek tabi ki kurumsallaşma adımlarıyla bir işletmenin geleceğinin sağlam temeller üzerine oturmasını sağlayacak iyi uygulamalar yapılabilir. Meslek yaşamımda öğrendim ki, aslında bu konulara karşı durumsal yaklaşmak gerekiyor. Bir işletme için bazen kurumsallaşma bazen de kurumsallaşmama avantaj olabilir.

– Kurumsallaşma her zaman iyi midir, çok emin değilim. Kurumsallaşmadan büyümek mümkün mü, bundan da çok emin değilim. Kurumsallaşma hantallığın yanında, önemli maliyetlere katlanmayı da gerektirebilir. Geleneksel metotlarla büyümek de çoğu zaman sürdürülebilir olmaktan uzaktır. Özetle, kurumsallaşma iyidir, kurumsallaşmama kötüdür diye bir şey yok. Durumsal davranmak gerekir.

Yıllar önce görev yaptığım bankada kalite yönetim sistemi çalışmalarında bulunmuş, bu sayede kurumsallaşmanın temellerini atmıştık. Yaklaşık 3 yıl süren bu kapsamlı çalışmadan anladım ki kurumsallaşma; işletmelerde ISO Serisi, Kalite Sistemi, Mükemmellik Modeli, Kaizen Metodu ve-veya çeşitli biçimlerde, yüz yılların işletmecilik birikiminin kısa, öz ve net olarak bir işletmelerde uygulanmasıdır. Kurumsallaşmayı tamamlayan işletmelerde sistem kişiye bağlı olmaz, kişiler değişse bile sistem çalışır, işler aksamaz.

Ticari yaşamla ilgili hemen hemen her sohbette, kurumsallaşmanın erdeminden söz edilir. Kurumsallaşamamanın dezavantajları anlatılır. Pek tabi ki kurumsallaşma adımlarıyla bir işletmenin geleceğinin sağlam temeller üzerine oturmasını sağlayacak iyi uygulamalar yapılabilir.

Meslek yaşamımda öğrendim ki, aslında bu konulara karşı durumsal yaklaşmak gerekiyor. Bir işletme için bazen kurumsallaşma bazen de kurumsallaşmama avantaj olabilir. İçinde bulunulan konjonktüre göre bu durum değişebilir.

Yıllar önce, yaklaşık bir yıl büyük ölçekli bir dağıtım-lojistik şirketinde çalışmıştım. Şirketin sahibi, mülakatta bana, şirketin çok sayıda şube açarak yeterince büyüdüğünü, sektörde ilk 5 firma arasında olduklarını ve kurumsallaşma ihtiyacında olduklarını belirtmiş, benden kurumsallaşma çalışmalarına liderlik etmemi beklediğini ifade etmişti. Ben de memnuniyetle kabul etmiş ve görev başlamıştım.

HİÇBİR İNCELEME YAPMADAN ŞUBE AÇILIR MI?       

Gerçekten süreçleri incelediğimde, şirketin dağıtım ağı, şube ve personel sayısına baktığımda devasa bir büyüklüğe erişmişti. Türkiye’nin dört bir yanına dağılmış şubeleri vardı. Patron sıklıkla şubeleri dolaşıyordu. Beni bir gün Karadeniz seyahatine davet etti. Birlikte gittik ve 4-5 gün gezdik. Bu gezide inanın hiçbir inceleme yapmadan 15-20 tane yeni şube açma talimatı verdi. Sonra da açma talimatı verdiği şubelerin sayısıyla gurur duyarak bana, nasıl buldun diye sordu. Ben de kendisine, yanlış yaptığını düşündüğümü söyledim. Bunun üzerine şaşırdı ve neden diye sordu. Fizibilite yapmadan şube açılmasının doğru olmadığını, açılacak şubelerin zarar edebileceğini, bunun da risk olduğunu anlattım. Ek olarak, belki ilk büyüme sürecinde fizibilite yapmadan şube açmanın riskinin düşük olabileceğini, bu aşamada aynı bakış açısının yanlış olduğunu belirttim. Düşündü ve bana şaşırtıcı bir şekilde haklısın dedi.

Daha sonra, ben kendisinden izin istedim ve talimat verdiği yerlerde açılacak şubelerle ilgili  bir fizibilite rapor formatı hazırlayacağımı, bu formata göre rapor hazırladıktan sonra karar vermemizin doğru olacağını belirttim. “Tamam” dedi. Bunun üzerine fizibilite rapor formatı ile ilgili bir genelge hazırladım. İmzaya götürdüm. Bana “Harika olmuş, eline sağlık. Ama benim açılması talimatı verdiğim 80 şube hariç (!) olsun” dedi. Ben şaşkın vaziyette geri döndüm geldim.

SEKTÖR DOYUM NOKTASINA ULAŞINCA, ŞİRKETİN HER AÇTIĞI ŞUBE ZARAR ETTİ

İşin özeti şu idi. Aslında dağıtım-lojistik sektöründeki boşluğu erkenden görmüş, ilk şirketlerden biri olmuş, sektörde önemli bir açık olduğu için neredeyse her açtığı şubede kazanç elde etmiş. Bu gerçeğe dayalı olarak büyümeye devam etmiş ve hep kazanmış. Kurumsallaşma falan da yok.

Sektör doyum noktasına ulaşınca, bu kez nerdeyse her açtığı şubeden zarar yazmaya başlamıştı. Ben de bunu anlayınca kendisine yanlış yolda olduğunu anlatmıştım. Ama onun bunu anlama ve uygulama şansı yok idi. Zira her açtığı Şubeden para kazanmış birine artık şube açma zarar edersin demek o kadar kolay değildi.

GELENEKSEL METOTLARLA BÜYÜMEK DE ÇOĞU ZAMAN SÜRDÜRÜLEBİLİR OLMAKTAN UZAKTIR

Dolayısıyla kurumsallaşma her zaman iyi midir, çok emin değilim. Kurumsallaşmadan büyümek mümkün mü, bundan da çok emin değilim. Kurumsallaşma hantallığın yanında, önemli maliyetlere katlanmayı da gerektirebilir. Geleneksel metotlarla büyümek de çoğu zaman sürdürülebilir olmaktan uzaktır.

Özetle, kurumsallaşma iyidir, kurumsallaşmama kötüdür diye bir şey yok. Durumsal davranmak gerekir. Asıl önemli olan ister büyük, ister küçük olsun bir şirketin vizyon ve misyonunun net olarak belirlenmesi ve stratejilerin buna göre oluşturulmasıdır.

Not: Kapak görseli, yapay zeka asistanı Gemini tarafından oluşturulmuştur.

Şabah ÇAĞIRAN

Bankacı-Yönetici

cagiran@turcomoney.com