YENİ BİR PAZAR YENİ BİR FIRSAT

14. yüzyılda Osmanlı himayesinde bulunan Arnavutluk 1912’ye kadar Türklerin yönetimindeydi. ülke, 1. Dünya Savaşı sırasında İtalya, Sırbistan, Karadağ, Yunanistan, Fransa ve Avusturya-Macaristan’ın işgallerine uğradı. 1925’te Ahmet Zogu Cumhurbaşkanlığında Arnavutluk Cumhuriyeti ilan edildi. 1939’da yeniden işgal edilen Arnavutluk, 1944 yılına kadar İtalya tarafından yönetildi. 1944’te Enver Hoca yönetiminde bağımsız Halk Cumhuriyeti kuruldu ve 1991’e kadar bu komünist rejim işbaşında kaldı. 1991 yılında çok partili döneme geçildi ve böylece 46 yıllık Komünist rejim son buldu. Yaklaşık 50 yıl süren bir baskı rejimi ve kapalı ekonomi döneminin ardından Arnavutluk, dış politikasını, esas itibarıyla ABD ve AB üyesi ülkeler ile her alandaki ilişki ve işbirliğini geliştirmek ve Avrupa ile bütünleşmek hedefleri üzerine kurdu.

HANGİ SEKTöRLER öNE çIKIYOR?

Arnavutluk tarıma uygun bir ortam ve ucuz işgücü sunmasına rağmen, büyük yatırımcıların ilgisini çekmekte yetersiz kalıyor. Sanayi sektöründe ise madencilik ve imalat alt dallarındaki üretim kapasitelerinde son yıllarda canlanma var. Bu sektörde yabancı yatırımlar çimento, gıda, alüminyum profil gibi imalat sanayinde, son iki yıldır da madencilikte yoğunlaşmaya başladı. Bu durum ihracatta önemli artışa neden oluyor. Son yıllarda hizmetler sektöründeki gelişmeler, bu sektörü GSMH’ye en fazla katkıda bulunan sektör haline getirdi. Son hesaplamalara göre GSMH’ye olan katkısı yarısından fazladır. Ticaret alanındaki en önemli artış toptan/perakende satışlar ve otomobil alışverişlerinden (servisleri dahil) kaynaklanıyor. Balkanlarda denize sınırı olan Arnavutluk, turizm alanında da büyük potansiyel barındırıyor.

TARIMDA ORGANİK üRETİM İMKANI

Tarımın GSYİH içindeki payı yüzde 20’lerde. ülkedeki istihdamın yüzde 58‘ini karşılayan tarım sektöründe, tahıl üretimi baskın olmakla birlikte hayvan gıdası üretimine yönelik tarım ürünlerinin tarımsal üretim içindeki ağırlığı gün geçtikçe arttırıyor. Arnavutluk, organik gıda alanında önemli bir ihraç potansiyeline sahip. Ancak, paketleme ve ambalajlama ile ilgili sorunlar ve zeytinyağı, meyve, şarap ve brendi gibi katma değeri yüksek ürünlere yeterli önemin verilmemesi sebebiyle sektörde istenilen gelişme sağlanamıyor. Aşırı istihdama bağlı olarak tarım sektörünün uluslararası standartlar çerçevesinde verimsiz olması sebebiyle ülkenin tarımsal üreticileri komşu Yunanistan ile rekabet edemiyor.

SANAYİNİN EKONOMİDEKİ PAYI AZALDI

1980’li yılların sonunda GSYİH’nin yüzde 45’lik kısmını oluşturan sanayinin payı 2011 yılına gelindiğinde yüzde 19’lara geriledi. Bu durum esas olarak Komünist dönemde uygulanan yoğun sanayileşme politikalarının terk edilmesi sonucunda madencilik ve imalat sektörlerinin küçülmesinden kaynaklandı. ülkenin ihracat gelirlerinin yüzde 43’lük kısmını tekstil ve ayakkabı sektörleri oluşturuyor. Bunun yanı sıra gıda işleme de imalat sanayinin önemli sektörlerinden biri olmayı sürdürüyor.

KROMDA DüNYANIN EN BüYüK 3. üRETİCİSİ

Başta krom, bakır ve nikel olmak üzere mineral kaynakların oldukça zengin olduğu Arnavutluk’ta, 1990 yılından önce, madencilik sektörü ihracat gelirlerinin büyük kısmını oluşturuyordu. Arnavutluk, dünyanın 3. büyük krom üreticisi konumundaydı. Ancak 1991-1992 ve 1997 yıllarındaki ayaklanma dönemlerinde üretimde büyük düşüşler oldu. 2005-2008 yılları arasında başta çin kaynaklı olmak üzere krom, demir, bakır ve diğer madencilik ürünlerine yönelik talebin artması ile bu ürünlerin ihracatında tekrar artış yakalandı. Petrol üretiminin merkezi ülkenin Berat ve Fier bölgeleridir. ülkede petrol çıkarma alanında faaliyet gösteren çok sayıda yabancı şirket var.

MüTEAHHİTLİK VE İNŞAATTA YATIRIM FIRSATLARI

Arnavutluk Güney Doğu Avrupa ülkeleri arasında en hızlı büyümeye sahip olan ülke konumunda. Gelişmekte ve hızlı büyümekte olan her ülke gibi Arnavutluk‘ta da inşaat sektörü önemini koruyor. Yaşam şartlarının düzeltilmesine, üretim kapasitesinin arttırılmasına ve modern bir altyapının yaratılmasına olan ihtiyacı karşılamak için gerçekleştirilen reformlar, inşaat sektöründe sürekli ve etkili bir yükselme sağlıyor. Yaklaşık 450 civarında küçük, orta ve büyük ölçekli hidroelektrik santral inşaatının lisans verilme çalışmaları, termik santral inşaatları, altyapıya yönelik projeler ülkenin bu sektördeki en önemli büyüme etkenlerinden biri. Müteahhitlik sektöründe konut dışında, özellikle yol, kanalizasyon ve içme suyu projeleri başta olmak üzere, altyapıya yönelik çalışmaların yoğunluğu dikkat çekiyor. Halen inşaat faaliyetlerinin yüzde 80’lik kısmı özel sektör tarafından gerçekleştiriliyor.

TURİZM SEKTöRüNDE YATIRIMCILARA DAVET

Henüz yeterince yararlanılmamakla beraber turizm sektörü, Arnavutluk’un kalkınması için önemli fırsatlar sunuyor. Bir kısmı deniz turizmine elverişli olan ve büyük ölçüde bozulmadan kalmış sahil şeridi, dağlık bölgeleri ve tarihi yapılarına rağmen turizm altyapısının yetersizliği turist sayısını sınırlandırıyor. En çok yabancı ziyaretçi Kosova, Makedonya ve Karadağ’dan geliyor. Dünya Ekonomi Forumu’nun 2011 Dünya Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi sıralamasında Arnavutluk 139 ülke içinde 71. sırada yer alıyor.

ULAŞTIRMA VE TELEKOMüNİKASYON ALTYAPISI YENİLENMEYİ BEKLİYOR

Arnavutluk’un ulaştırma ağı, diğer Avrupa ülkeleri standartlarının altında. 18.000 km uzunluğundaki karayolları, 1930’lu yılların teknolojisi ile inşa edildi ve bu yolların bazı bölümleri Kosova’daki karışıklıklar sırasında NATO kuvvetlerinin yoğun kullanımı sonucunda büyük zarar gördü. Komünist dönemde yasak olan özel araba sahipliğinin serbest bırakılmış olması ve araba fiyatlarının ucuzlaması ülke karayollarının üzerindeki yükü artıran faktörler şeklinde ortaya çıktı. Durres ile Kosova sınırındaki Kukes’i bağlayan otoyolun kullanıma açılması ülkenin karayolu açısından önemli bir gelişmedir. Arnavutluk’un yeni yollara ve caddelere ihtiyaç duyması bu alanla ilgili yeni yatırım fırsatlarını da ortaya çıkarıyor. Ayrıca Deniz yolu ile taşımacılıkta; Durres, Vlora, Saranda, Shengini olmak üzere 4 liman hizmet veriyor. ülkedeki tek ticari havaalanı olan Tiran yakınlarındaki Rinas Havaalanı’nın bir kısmı NATO tarafından yeniden inşa edildi. ülkede hizmet vermekte olan tek sabit telefon operatörü, hisselerinin çoğunluğu Türk Telekom ve çalık Enerji konsorsiyumunda bulunan Albtelecom’dur. ülkede internet kullanımı da diğer Avrupa ülkelerine nispeten az. Geniş bant da dahil olmak üzere internet kullanımı ülkede çok büyük bir hızla artıyor. Bireysel abonelik için henüz pahalı olan internet kullanımı başta Tiran olmak üzere internet kafeler yoluyla giderek yaygınlaşıyor.

ENERJİDE İHRACATçI OLMA HEDEFİ

1980’li yıllarda ihracatta önemli bir paya sahip olan hidroelektrik tesisleri, halen ülke elektriğinin yüzde 98’ini üretiyor. Sektörün 1.668 mega wattlık kapasitesi, 30 yıl önce çin teknolojisi ile kuruldu. Yeni kapasite yaratacak yatırımların yapılmaması, talepteki ani artışlar, kurak dönemler ve faturaların tahsilinde yaşanan güçlükler gibi sebeplerden dolayı ülke enerji sorunları yaşayabiliyor. Arnavutluk, elektrikteki özelleştirmeyle bu sorunları aşmaya çalıştı. özelleştirme ve yeni yatırımlarla enerjide güçlenmeyi planlayan Arnavutluk, yakın gelecekte elektrik enerjisinde ihracatçı olmayı hedefliyor. önümüzdeki 4 yıl içinde elektrik üretiminin yüzde 50 artması beklenirken, iç talebin de her yıl yüzde 5 artması hesaplanıyor. Bu Avrupa’nın en yüksek büyüme oranı anlamına geliyor. Arnavutluk’ta enerji nakil sisteminin geliştirilmeye ihtiyacı var.

BANKACILIKTA KONSOLİDASYON BEKLENİYOR

ülkede faaliyet gösteren 16 bankanın 14’ü kısmen, ya da tamamen yabancı sermayeli. Bu bankaların piyasaya girişi, sektördeki rekabeti arttırdı ve sunulan mali hizmetlerin çeşitlenmesini sağladı. çok sayıda küçük sermayeli banka olması Arnavutluk bankacılık sisteminde konsolidasyon ihtiyacı oluşturuyor. Halen sektörün yüzde 31’lik kısmına hakim olan Avusturyalı Raiffeisen Zentralbank ülkedeki en büyük banka. çalık Holding’e bağlı BKT Bank’ta ülkenin en önemli bankası konumunda.

DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARDA ARTIŞ BEKLENİYOR

Hızlı ekonomik kalkınma ve AB üyeliği Arnavutluk’un en önemli hedefleri olarak öne çıkıyor. Arnavutluk’a “Adaylık statüsü” verilmesi üyelik beklentilerini güçlendirdi. Son yıllarda gerçekleştirilen reformlarla birlikte ülke daha liberal hale geldi ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) açısından da daha çekici oldu. ülkedeki siyasi ve ekonomik istikrar, Dünya Bankası ve NATO üyeliği, AB tam üyelik sürecindeki gelişmeler, Kosova’nın bağımsızlığıyla beraber Arnavutluk’un bölgedeki gücünün artması ve önemli özelleştirmelerin gerçekleştirilmesiyle, ülkeye özellikle 2007 ve 2008 yıllarında oldukça önemli doğrudan yabancı sermaye girişi sağlandı 2010 ve 2011 yıllarında ülke ekonomisi yavaşlamış olsa da bu yavaşlama bölgede yer alan diğer ekonomiler gibi ciddi olmadı. Yatırımlar, hazır giyim ve ayakkabı olmak üzere tekstil sektöründe yoğunlaşıyor. Şehir olarak yabancı yatırımların çoğu Tiran ve Durres şehirlerini tercih ediyor. Bu iki şehir yabancı yatırımların yüzde 67’sini alıyor. Görev başındaki Başbakan Edi Rama hükümetinin, AB’ye üyelik kapsamındaki reformları ve ekonomik hamleleriyle Arnavutluk’a gelen yabancı yatırım miktarında artış yaşanması bekleniyor.

TüRKİYE-ARNAVUTLUK TİCARET HACMİNİN YüKSELMESİ BEKLENİYOR

Arnavutluk’ta demokratik rejime geçişle birlikte Türkiye ile ikili ilişkilerin örnek düzeyde gelişti. iki ülke uluslararası arenada birlikte hareket ediyor ancak ticaret hacmi bu dostluğu yansıtmakta yetersiz kalıyor. Türkiye-Arnavutluk ticareti son yıllarda giderek artarken, en yüksek seviyesine 2011 yılında 396,6 milyon dolar ile ulaştı. 2012 yılında gerileme yaşandı. 2013 yılında iki ülke arasındaki dış ticaret 2011 yılındaki düzeyine yaklaşarak 268 milyon dolar olarak gerçekleşti. Türkiye, son 3 yıllık doğrudan yatırım ve müteahhitlik hizmetlerini yüzde 50 oranında arttırdı ve ilk sıraya yerleşti. ülkemizin Arnavutluk’a ihracatında en önemli ürünler unlu mamuller ve ekmekçi mamulleri, demir ve alaşımsız çelikten filmaşin ile ağaçtan yonga levhalardır.

İHRACAT VE İTHALATTAKİ EN öNEMLİ PARTNERLER

Arnavutluk en çok İtalya’dan ithalat yapıyor. İtalya’yı, Yunanistan, çin ve Türkiye takip ediyor. Arnavutluk’un en büyük ticaret partneri olan İtalya, Arnavutluk ihraç mallarının yüzde 53,4’ünü ithal ediyor. Arnavutluk’un, İtalya’ya ihracatının yüzde 20,2’sini ham petrol, yüzde 9,6’sını ayakkabı yüzleri vb. aksamlar oluşturuyor. İtalya’nın ardından Arnavutluk’un ihracat yaptığı en önemli ülkeler İspanya ve Sırbistan’dır. Türkiye, Arnavutluk’un en büyük ihraç pazarları sıralamasında 4. sırada.

SANAYİ üRüNLERİNDE TüRKİYE’DEN ARNAVUTLUK’A NE İHRAç EDİLİR?

Türkiye’den Arnavutluk’a petrol ürünleri, ilaç, sabun ve deterjanlar, ambalaj ürünleri, sofra ve mutfak eşyaları ağaç ve ağaç mamulleri, kumaş, hazır giyim, pompa ve kompresörler, elektrikli makinalar ve kablolar, beyaz eşya, otomotiv ana ve yan sanayi, iş ve maden makinaları, medikal ürünler vecihazlar, mobilya aydınlatma boru ve bağlantı parçaları, demir çelik, adi metallerden kilitler, sürgüler, cam ve seramik inşaat malzemeleri ve alüminyum ihraç edilebilir.

TüRK ŞİRKETLERİNDEN İSTİHDAMA KATKI

İşsizlik sorununu ciddi boyutlarda yaşayan Arnavutluk’taki Türk yatırımcılarının en önemli başarısı, binlerce Arnavut vatandaşa iş imkanı sağlamasıdır. Toplumsal benzerlikler dolayısıyla bu ülkedeki insanları daha iyi anlayabilen Türk şirketleri, çalışanlara zamanında ve yüksek maaş veriyor, sağlık sigortasi ve yemek gibi sosyal yönleri ihmal etmiyor. Türk şirketleri, Arnavutluk’ta; bankacılık, enerji ve telekominikasyon sektörlerinde model istihdam olanakları sunuyor.

ARNAVUTLUK’TAKİ TüRK LOBİSİNDEN GüçBİRLİĞİ

Arnavutluk’taki Türk yatırımları stratejik sektörlerde toplanıyor. Bu anlamda Türkiye’nin ekonomik ağırlığını arttırmak ve Türk lobisini güçlendirmek için Arnavutluk’ta faaliyet gösteren Türk firmaları, Arnavutluk-Türkiye Ticaret ve Sanayi Odası’nı kurdu. Arnavutluk’taki en büyük firmaların öncülüğündeki yatırımcı firma tarafından kurulan Oda, önümüzdeki dönemde geri kalan Türk yatırımcıları da bünyesine katarak daha da genişlemeyi hedefliyor.

İşte Arnavutluk-Türkiye Ticaret ve Sanayi Odası’nın kurucu üyeleri:

1- Kürüm Holding (Arnavutluk‘taki şirketleri Kurum International, Kurum Industrial Gas, DurresKurum Shipping, Durres Container Terminal, Kurum Energy)

2- çalık Holding (Arnavutluk‘daki şirketleri Albtelecom-Eagle,BKT)

3- Ayen Enerji (Arnavutluk‘ta Aydıner Construction)

4- Ekin Maden (Arnavutluk‘ta Beralb Bakır)

5- Limak İnşaat (Devolli kaskadı HES inşaatı)

6- Kam International (Pegasus GSA)

7- Yılmaz Kablo (Alcable)

8- Aksoy Group (Genel Ticaret ve yatırım)

9- çağatay Nakliyat (Arnavutluk‘ta çağatay logistics and Transport)

Bu firmaların yanında Arnavutluk Ekonomi Bakanı ve TC. Tiran Büyükelçisi Fahri başkan konumunda. üyelik, belli vasıfları taşıyan, piyasada itibarı iyi, Türk ve Arnavut iş adamları, yatırımcı, tüccar vb. dışında sivil toplum örgütleri gibi her tarafa açık olacak. Tamamen non-profit olarak hizmet ve iş dünyasının lokomotifi olarak faaliyet yürütülecek.

Türk yatırımcıların, istihdam ettiği Arnavutluk vatandaşı sayısı 7000 civarında. Yatırımlarımızın toplam değeri ise müteahhitlik alanıyla birlikte yaklaşık 2 milyar dolara ulaştı.

Arnavutluk, ortak tarihi ve kültürel bağlarımızın asırlar öncesine dayandığı dost ve kardeş bir Balkan ülkesi. Köklü geçmişten kuvvet alan her alandaki mükemmel bağlarımız, iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin gelişmesinde önemli rol oynuyor.

Bilindiği üzere, yarım asır süren komünizm döneminin ardından 1991 yılında demokrasiye geçen Arnavutluk, anılan tarihten bu yana rekabetçi bir liberal ekonomi olma yolunda ilerlemeye devam ediyor. O halde, bu ne anlama geliyor? ülkenin enerji, madencilik, turizm ve tarım gibi önemli alanlardaki zenginlik ve imkanları, yabancı girişimciler tarafından keşfedilmeyi bekliyor. ülkede öz sermaye birikimi yeterli seviyede olmadığından, yabancı doğrudan yatırımcıya son derece açık bir ortam mevcut. Bundan, yatırımcılarımızın daha fazla istifade etmesini bekliyoruz. “Daha fazla” diyorum çünkü bugün Arnavutluk’taki büyük Türk yatırımcıları; bankacılık, enerji, madencilik, telekomünikasyon, taşımacılık, altyapı ve liman işletmeciliği gibi son derece stratejik ve önemli sektörlerde faaliyet gösteriyor ve Arnavutluk’ta en büyük yatırımcılar arasında yer alıyor. Bugün Türk yatırımcıların istihdam ettiği Arnavutluk vatandaşı sayısı 7000 civarında. Yatırımlarımızın toplam değeri ise, müteahhitlik alanıyla birlikte yaklaşık 2 milyar ABD Doları’na ulaştı. Arnavutluk’un ülkemizle coğrafi yakınlığının bulunması, THY ve Pegasus gibi havayolu şirketlerimizin bu mesafeyi daha da kısaltan sık seferler düzenlemesi, ülkenin Avrupa pazarlarına yakınlığının yanısıra deniz taşımacılığı bağlantısının bulunması, yüzde 15 gibi düşük Kurumlar Vergisi’nin uygulanması, işçi ücretlerinin 150-200 Avro civarında olması, ülkemizle yürürlükte olan ikili Serbest Ticaret Anlaşması, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ile çifte Vergilendirmenin önlenmesi Anlaşması gibi çok sayıda etken, Arnavutluk’ta yatırım ve ticaret yapmak için teşvik edici unsurlar olarak görülüyor. . Bu yılın ilk beş aylık ekonomik verilerine göre, ülkemiz, Arnavutluk’un üçüncü büyük ticaret ortağı konumuna yükseldi. Ancak ülkemiz ekonomisinin dinamizm ve potansiyelinin Arnavutluk’a yeterince yansıdığını söylemek zor. Büyükelçiliğimiz ve Ticaret Müşavirliğimiz, ikili ekonomik ve ticari ilişkilerimizi daha da ileriye taşımaya yönelik her türlü desteği sunmaya hazırdır.

Bu kapsamda, Büyükelçiliğimiz ve Ticaret Müşavirliğimizin desteğiyle, Arnavutluk-Türkiye Ticaret ve Sanayi Odası kuruldu. Sivil toplum kuruluşu niteliğinde olan sözkonusu Oda, iki ülke arasındaki ekonomik-ticari bağların çeşitlendirilmesine ve güçlendirilmesine yönelik ciddi bir misyon üstlenmiş olup, Arnavutluk’a ilgi duyan Türk yatırımcılarına gerekli desteği ve ortak tecrübe paylaşımını sunmayı öngörüyor. Firmalarımızın, Arnavutluk’taki varlığı ve görünürlüğü, ayrıca, sağladığı istihdam imkanları iki ülke arasındaki dostluk ve kardeşlik bağını pekiştirici rol oynuyor ve dolayısıyla, Arnavutluk ekonomisinin itici gücünü teşkil eden Arnavut gençleri dilimize ve kültürümüze daha fazla ilgi duyuyor. Tiran ve İşkodra’daki Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri’ndeki Türkçe kurslarımızın yoğun ilgi görmesi,keza Arnavut gençlerinin ülkemizdeki üniversitelerde öğrenim görmeye yönelik yakın ilgileri bunun göstergeleri. öte yandan İKA’nın da, Arnavutluk’un çeşitli bölgelerinde sürdürdüğü altyapı ve renovasyon/restorasyon çalışmalarıyla, Arnavutluk’a önemli maddi katkıda bulunuyor, kamuoyunda ülkemizin imajını daha da güçlendiriyor.

Geçtiğimiz Haziran ayı sonunda Avrupa Birliği “aday ülke” statüsünü kazanan Arnavutluk’un, önümüzdeki dönemde gerek altyapı, gerek üst yapı bakımından daha yüksek standartlara ulaşmasını bekliyoruz.

Eylül 2013‘te kurulan yeni Hükümet, ülkemizi, İtalya ve Yunanistan’la birlikte, “stratejik ortak” olarak ilan etti. İki ülke arasındaki ilişkilerin ve işbirliğinin üst düzeyde seyrettiği ve her vesileyle daha fazla Türk yatırımcının beklendiğinin vurgulandığı bir dönemde Türk yatırımcılarımızın, bu olumlu ortamdan istifade ederek, yatırım yapmalarının zamanlama bakımından isabetli olacağını düşünüyorum.