KIRGIZİSTAN PAZARINA GİREN KAZANIR

Burası; yüzyılları kapsayan zaman diliminden süzülerek günümüze ulaşan, dünya Türklerinin büyük hayranlık duyduğu, kahramanlara esin kaynağı olan Manas Destanı’nın anavatanı… Dünya edebiyatının ünlü yazarı Cengiz Aymatov’u yetiştiren kadim ülke… Sıcak ve güler yüzlü insanları ile Anadolu rüzgarının esintilerini anımsatan bir Türk diyarı… Tertemiz havası, yeşil doğası, lezzetli su kaynakları ile insanı büyüleyen güzel bir ülke Kırgızistan. 200 bin kilometrekarelik alanı, 5.5 milyonun üzerindeki nüfusu ile aynı zamanda yatırımcılar için iş fırsatları sunan önemli bir pazar…

LİBERAL EKONOMİ

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından 31 Ağustos 1991’de Orta Asya’da bağımsızlığını ilan eden 5 ülkeden biri olan Kırgızistan, demokratik modeliyle öne çıkıyor. Bölgede hızla gelişen Kırgızistan, Orta Asya devletleri arasında piyasa ekonomisine geçiş açısından da en liberal ekonomik reformları uygulayan ülke konumunda. Parlamenter sistemle yönetilen Kırgızistan’da hükümet, ekonomide istikrarın sağlanmasında büyük ölçüde başarı sağladı. ülkede küçük ölçekli işletmelerin gerçekleştirdiği ticaret başta olmak üzere hizmet sektörü, ekonomide en büyük paya sahip. Bunun yanında tarım sektörünün ekonomide ağırlığı var. Altın üretimi de önemli yer tutuyor.

1998 yılında yaşanan Rusya krizinden sonra Kırgız ekonomisi istikrara kavuştu ve yılda yaklaşık yüzde 5 oranında büyümeyi başardı. Tarım ve madencilik sektörleri eskiden beri güçlüydü. Bunların yanı sıra, inşaat ve enerji ile ulaştırma, ticaret ve catering gibi hizmet sektörü alanlarında da sağlıklı büyüme göze çarpıyor. Kırgızistan topraklarında faaliyet gösteren girişimci sayısı artıyor. Söz konusu girişimcilerin yarısından fazlası tarım alanında çalışıyor. Tüzel kişilerin içinde ise büyük payı Bişkek’te yoğunlaşmış küçük işletmeler alıyor.

KIRGIZİSTAN ATAMBAYEV LİDERLİĞİNDE BüYüYOR
Siyasi ve ekonomik gelişimi eş güdümlü şekilde yürüten ve ciddi bir kalkınma süreciyle ülkesinin büyüme sürecini hızlandıran Kırgızistan Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, Türkiye’de Ağustos ayında gerçekleştirilen ve Recep Tayyip Erdoğan’ın 12. Cumhurbaşkanı seçildiği seçimlerde Ankara’ya gelmişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Balkon Konuşmasında hazır bulunan ve coşkulu kalabalığa seslenen Kırgızistan Lideri Atambayev, “kardeşlik” mesajını vermişti. Almazbek Atambayev’in liderliğinde hızla gelişen Kırgızistan, Orta Asya’daki en önemli ülkeler arasında yer alıyor. Atambayev, İstikrarlı Kalkınma Stratejisi ile ekonomide hızlı büyüme hedefiyle dikkat çekiyor. Atambayev, 2017 yılına kadar yeni iş sahalarıyla, on binlerce yeni işyerinin açılmasını hedefliyor. Kırgızistan’da halkın sıkıntılı süreçlerin nedeni olan devrimlerden yorulduğunu belirten Kırgızistan Lideri, artık çalışma zamanının geldiğine işaret ediyor ve gelişmiş ülke olmanın ancak bu şekilde mümkün olabileceğinin altını çiziyor. Kırgızistan’ın 2017 yılında “İş yönetimi” (Doing Business) uluslararası izlemesinde “En İyi 30 ülke” arasında yer alması bekleniyor. Dünya Bankası projesi olan Doing Business, 2004 yılından bu yana 185 ülkenin iş ortamının incelenmesini ve raporlanmasını içeriyor.

Orta Asya‘nın kuzeydoğusunda yer alan Kırgızistan‘ın;kuzeyinde Kazakistan, güneydoğu ve doğusunda çin,batısında özbekistan, güneybatısında Tacikistan yeralıyor…Kırgızistan; geniş çukur alanlara, derin vadilere ve yüksek dağ sıralarına sahip. Doğu batı istikametinde 2.000 km uzunluğunda ve 400 km genişliğinde bir kara kitlesi olan Tanrı Dağları’nın yaklaşık üçte ikisi Kırgızistan toprakları içinde yer alıyor. ülkede genel olarak büyüklü küçüklü yaklaşık 40.000 dere ve ırmak bulunuyor. Kırgızistan‘ın en önemli nehirleri;Narın, çuy ve çatkal‘dır. Kırgız Cumhuriyeti‘nde 1.923 adet göl bulunuyor. Issık Gölü, 668 metre derinliği ile dünyanın en derin göllerinden biri. `

ESKİ BİNALAR, BüYüK MEYDANLAR, GENİŞ CADDELLER…Kırgızistan’ın başkenti Bişkek düz, düzenli ve geniş bir şehir. Binalar ise genellikle eski. Kırgızistan’ın kaynak sıkıntısı çekmesi nedeniyle şehirler, yenilenememiş…Cadde ve sokaklar, Sovyet döneminden kalma binalarla dolu… Ancak çok büyük meydanlar, geniş caddeler ve sokaklar, şehre soluk aldırıyor, insanda ferahlık duygusu yaratıyor. öte yandan yeni yeni yapılan plazalar ve lüks rezidanslar dikkat çekiyor. Bişkek’te devasa ağaçlarıyla insanı rahatlatan, güzel geniş ve planlı şehir parkları var. O kadar ki bunlardan bazıları, adeta ormanı andırıyor. Yollar bir hayli geniş ve cetvelle çizilmiş gibi düzgün… Yolu bir uçtan bir uca görmek mümkün. Düzgün, planlı şehirciliğin ne kadar önemli olduğunu böylece bir kez daha gözlemliyor ve ülkemiz adına hayıflanıyoruz. Niçin bizim ülkemizde de şehirler planlı, düzgün yapılmıyor diye…

HALK ZENGİN, DEVLET FAKİR

Dedik ya, Kırgızistan yeni yeni toparlanıyor… Ekonomi çok güçlü değil. ülkenin yeniden imarı, inşaası için büyük kaynaklara ihtiyaç var. Yabancı yatırımcılar bu anlamda önemli bir kaynak olacak. Kırgızistan’da devlet zengin değil… Buna karşılık caddelerde, sokaklarda zenginlik, debdebe, lüks yaşam göze çarpıyor. Birbirinden lüks, birbirinden pahalı jipler, otomobiller boy gösteriyor… Ortalama ücretler 300 dolar düzeyinde… O halde bu lüks otomobillere, pahalı jiplere binen kesim kimlerden oluşuyor sorusu akıllara gelebilir… Onlar, Kırgızistan’ın yeni zenginleri ve sayıları giderek artıyor. Gelir dağılımı bozuk; bir yanda ortalama 300 dolar ile hayatını sürdüren insanlar, bir yanda lüks içinde yaşayan yeni zengin sınıf… Bu konuda ilginç hikâyeler de anlatılıyor. örneğin; Sovyetler Birliği döneminde paralarını, altınları toprak altında saklayan Kırgızlar, şimdi bu kaynaklarını açığa çıkarmışlar, zenginlik yolunda hızla ilerliyorlar’ şeklinde kulaktan kulağa yayılan bilgiler var.

JAPON ARABALARI YAYGIN

Kırgızistan’da yerel otomotiv üretimi yok ve tüm araçlar ithal. Otomobil ithalatında başlıca tedarikçi ülkeler Japonya, Rusya, Almanya ve Güney Kore. Japonya ithal pazarı son yıllarda popülerlik kazandı. Bu ülkeden ithal edilen araçlar diğer ülkelerden ithal edilen araçlardan daha ucuz. Japon otomobillerinin tek dezavantajı sağdan direksiyonlu olmaları. ülkede rağbet gören markalar arasında Mercedes-Benz, Audi, Volkswagen, Mazda, Toyota, Nissan ve bazı Rus markaları sayılabilir. Pazarda yer alan başka markalar da olmasına rağmen, özellikle servis hizmetlerindeki yetersizliklerden dolayı bu markaların payları çok düşük.

ORTA ASYA’NIN EN BüYüK AçIK PAZARI: DORDOY

Kırgız halkı, alışveriş yapmayı seviyor. Orta Asya’nın açık halk pazarı Dordoy, başkent Bişkek’e 10 km. uzaklıkta. Uçsuz bucaksız bu pazarda iğneden ipliğe her şeyi bulmak mümkün. Beyaz eşyadan kıyafete, gıda maddelerinden aksesuara her şey burada satılıyor. Kurutulmuş balıktan Kore turşusuna her türlü yiyecek de burada alıcı buluyor. Geleneksel turistik Kırgız eşyaları büyük talep görüyor… El işi, keçe kaftan, yelek ve kalpaklar turistlerin ilgisini çekiyor. Bu pazar, komşu ülkelerden bile müşteri çekiyor. öyle ki, Rusya, Kazakistan, Tacikistan ve özbekistan’dan bile alışveriş için gelenler var. Bu ilginin en büyük sebebi, düşük vergiler nedeniyle ürünlerin ucuz olması. O yüzden Dordoy pazarı, Orta Asya’nın ticaret merkezi konumuna gelmiş. Nitekim Dordoy Pazarı’nın yıllık cirosu 2.6 milyar dolara ulaşmış. Bu pazarın en büyük ürün tedarikçisi çin’i, Güney Kore ve Türkiye takip ediyor. Pazarda bir hayli Türk ürünü var. çin mallarının pazarda ağırlıklı olmasının nedeni ucuz olması. Türk ve Kore malları ise orta kesime hitap ediyor. Daha kaliteli mal olarak kabul ediliyor.

TARIM VE HAYVANCILIK öNE çIKIYOR
Kırgızistan’da tarım sektörünün GSYİH’ye katkısı yüzde 18 oranında. ülkenin büyük bölümü yüksek steplerden oluştuğu ve ekilebilir alanların toplam yüzölçümüne oranı yüzde 7 olduğu için tarım sektöründe hayvancılık ön plana çıkıyor. Tarım sektörü, düşen sanayi üretimi nedeniyle açığa çıkan işgücünün istihdam edilmesinde önemli rol alıyor. Kırgızistan’da özel işletmeler tarımsal üretimin yüzde 40’ını gerçekleştiriyor, kamu işletmelerinin üretime katkısı yüzde 5 düzeyinde, üretimin kalan bölümü ise kişisel girişimlerle gerçekleştiriliyor. Bağımsızlık sonrası dönemin koşullarından derinden etkilenen tarım sektöründe tarım makinesi yedek parça ve ekipman eksiği ile gübre açığı ortaya çıkıyor. Bağımsızlığa kadar diğer Sovyet Cumhuriyetlerinden temin edilmekte olan söz konusu girdiler, doğal olarak bağımsızlık ertesi dönemde piyasa koşullarından temin edilmeye başlandı. Bu durumun fiyatlar üzerinde yükseltici etkisi oldu. 700 bin hektar olan verimli orman alanı, ülke alanının yüzde 4’ünü oluşturuyor. Ormanların GSMH içindeki payı yaklaşık yüzde 1 civarında.

SANAYİDE YATIRIM FIRSATLARI
Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Kırgız ekonomisi üretim kayıpları nedeniyle ciddi sorunlarla karşılaştı. Bugün itibariyle de sanayi sektörünün, Sovyet zamanındaki üretim hacimleri seviyesinden uzak olduğunu söyleyebiliriz. Sanayi üretiminin en önemli alt sektörü gıda işleme sanayisidir. Gıda işleme sektörü ve konfeksiyon sektörleri aynı zamanda en cazip yabancı yatırım alanları arasında yer alıyor.

ALTIN üRETİMİ LOKOMOTİF KONUMDA
Kırgızistan’da 1997 yılında Tien Şan dağlarında Kumtor altın madeninin faaliyete geçmesiyle altın üretimi, toplam sanayi üretiminin yüzde 40’ını oluşturma kapasitesine ulaştı. Ancak madenin giderek azalan üretim hacmi, yeni madenlerin açılmasını ve işletmeye konulmasını zorunlu kılıyor. Kanada firması Cameko Kumtor’un işlettiği altın madeni, Orta Asya’da yabancı yatırımcılar tarafından işletilen en büyük altın madeni konumunda. Altın madenciliği dışında madencilik sektörü pek gelişmiş değil. özellikle kömür madenciliğinde yatırım yetersizliği söz konusu ve bu alandaki faaliyetler esas olarak devlet eliyle yürütülüyor. Uranyum madenciliği Minkuş, Aktuz, Kajisay ve Maylısu bölgelerinde verim düşüklüğü nedeniyle durmuş.

DOĞALGAZ VE PETROL üRETİMİ SINIRLI
Kırgızistan’ın zengin doğalgaz yatakları ve petrolü yok ne yazık ki. O yüzden ekonomi, diğer ülkelerle kıyaslandığında daha zayıf görünüm sergiliyor. 2007 yılının sonunda Rus Gazprom şirketine 2 doğalgaz yatağının keşfi için lisans verildi. Şirket, ülkenin güneyinde bulunan Kuugart ve Maylısuu-4 (Celalabat)’daki kaynaklar ile ilgili çalışmalar yürütüyor

İNŞAAT SEKTöRüNDE POTANSİYEL YüKSEK
Kırgızistan’da inşaat sektörünün artan talebe bağlı olarak hızlı bir büyüme eğilimi içerisine girmesi bekleniyor. Bu noktada Kırgız Hükümeti, inşaat malzemeleri sektörüne de yatırım yapıyor. Diğer taraftan Kırgızistan gittikçe ağırlaşan bir konut sorunuyla karşı karşıya. Bu bağlamda Kırgız Hükümeti, toplu konut projelerinin hayata geçirilmesi için çaba gösteriyor ve yabancı yatırım çekebilmek için kolaylıklar sağlamayı planlıyor. çin Halk Cumhuriyeti ve İran gibi ülkelerden alınan hibe yardımlarıyla şehir içi yolların rehabilitasyonu çalışmaları devam ediyor.

ULAŞTIRMA VE TELEKOMüNİKASYON ALTYAPISI
Başkent Bişkek çevresindeki yollar iyi durumda ancak diğer bölgelerdeki karayollarının önemli ölçüde bakıma ihtiyacı var. Halihazırda ülkede faaliyet gösteren Bişkek Manas ve Oş havaalanları uluslararası nitelikte. ülkedeki boru hattı sisteminin yetersizliği yakıt dağıtımında etkinliğin sağlanamamasında önemli bir etken. Kırgızistan’da 367 kilometre uzunluğunda doğalgaz hattı ve 13 kilometre uzunluğunda petrol hattı bulunuyor. Telekomünikasyon altyapısı Dünya Bankası ve Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası finansmanı ile modernize edildi. Devlet tarafından işletilen Kırgıztelecom piyasada tekel pozisyonunda. Piyasada 5 mobil telefon operatörü faaliyet gösteriyor. İnternet kullanımı giderek yaygınlaşıyor. Hükümetin uzun vadede telekomünikasyon sektörünün GSYİH’ye yüzde 5 oranında katkı sağlayacak seviyeye getirmeyi planlıyor. Bankacılık sistemi yeniden yapılandırıldı. Sektörde KC Merkez Bankası’nın yanı sıra 22 ticari banka faaliyet gösteriyor.

4 SERBEST BöLGE FAALİYET GöSTERİYOR
Kırgızistan’da 4 adet Serbest Ekonomi Bölgesi var. Bunlar Bişkek, Karakol, Narın ve Maymak Serbest Ekonomi Bölgeleridir.

2014’üN İLK YARISINDA KIRGIZ EKONOMİSİ

2014’ün ilk yarıyılında, Kırgızistan’ın temel ticari partnerleri olan ülkelerin ekonomilerinde yavaşlama meydana geldi. 2014’ün ilk çeyreğinde çin ekonomisinin büyümesi % 7,4, Kazakistan’ın % 2,9, Rusya’nın % 0,8 oldu. Rusya ve Ukrayna arasındaki jeopolitik ilişkilerinin gerginleşmesi, Rusya’dan sermaye çıkışının hızlanacağı korkusunun artması, Rusya döviz piyasasında keskin değişimlere yol açtı. Bu nedenle daha önce Kazakistan’ın milli parası Tenge’nin bir anlık devalüasyon etkisine katlanarak, Kırgız iç döviz piyasasına şok etkisini arttırdı, Kırgız milli parası Som’un değer kaybetmesinde temel nedenlerden oldu. Kırgız Cumhuriyeti Merkez Bankası som değerinin istikrara bağlamak amacıyla diğer para-kredi enstrümanların yanısıra, önemli ölçüde piyasaya döviz sürmüştür. Merkez Bankasının tahminlerine göre 2014 yılında somun değer kaybetmesinin devam etmesi faktörü ile enflasyon artmaya devam edecek. Enflasyon üst sınıra 2014’ün sonunda ulaşacak ve %10 seviyesine gelecektir. 2014’teki ortalama enflasyon oranı %8,2, 2015 yılında %7,6, 2016 yılında %5,6 ve 2017’de %4,6 olacağı tahmin ediliyor. 29 Mayıs 2014 tarihinde Astana’da düzenlenen Avrasya üst Düzey Ekonomik Konseyin oturumunda Kırgızistan’ın Rusya, Beyaz Rusya ve Kazakistan’ın oluşturdukları Gümrük Birliğine Girişine ilişkin Yol Haritası imzalandı. Yol Haritası ile Kırgız Cumhuriyeti’nin Gümrük Birliğine giriş tarihi olarak Ocak 2015 belirlenmiş bulunuyor. Böylelikle Kırgızistan’ın anılan Gümrük Birliğine girişi daha kesin çerçeveler aldı. Bu durum gümrük tarifelerinin yükseleceği, Kırgızistan reeksport ülkesinden (çin – Kırgızistan – Kazakistan – Rusya)çıkarak, daha çok üretimine yöneleciği anlamına geliyor. Bu olay ekonomide en çok tartışılan konuların başında geliyor. Bu nedenle şirketler, ilerideki planlarını ve faaliyet alanlarını çok iyi planlamaları, bu çerçevede analiz yapmaları gerekiyor.

KIRGIZİSTAN’DA TüRK İŞ DüNYASI…
Kırgızistan, diğer Türk cumhuriyetlerine göre mesafe bakımından biraz daha uzakta yer alıyor. Bu yüzden Türklerin sayısı bir miktar daha az. 2012 yılı verilerine göre Kırgızistan’da 10 bin Türk yaşıyor. Fakat nüfusu 1 milyon olan Bişkek’in her tarafında Türkler var. ülkede 379 Türk firması faaliyet gösteriyor. Cıngıllıoğlu Grubu’na ait Demir-Kırgız Bank, en büyük Türk finans kuruluşlarından biri. Anadolu Grubu’nun en büyük yatırımı olan Coca Cola, Sebat Eğitim Kurumları, Kaynak Holding, Termikel, Plaskap, Beta Grubu, Sena İnşaat Grubu diğer Türk firmalarından bazıları… Keza Türk lokantaları, Vefa Center, Beto Store, Bişkek Park gibi alışveriş merkezleri de Türklere ait kuruluşlar arasında yer alıyor.

KOBİ CENNETİ
Kırgızistan 5.5 milyonluk nüfusuyla hacim olarak çok büyük bir pazar değil ama kazanma potansiyeli büyük olan bir pazar. Zira Kırgızistan’dan 35 milyonluk nüfusuyla büyük bir pazar olan Uygur-Sincan bölgesine her türlü malı satmak, hammaddeyi tedarik etmek mümkün. Kırgızistan çok az bir sermaye ile küçük ve orta boy işletmeler için bir cennet. ülke, Türk girişimcileri için son istasyon. Türkiye’nin, 2023‘teki 500 milyar dolarlık ihracat hedefine Kırgızistan katkı sunabilecek bir pazar. Kırgızlara göre Türkiye, ticaret açısından tam bir okul niteliğinde. üretim çok yoğun olduğu için birçok Orta Asyalı öğrenci, Türkiye‘deki şirketlerde çalışıp, ardından kendi ülkesinde şirketini kuruyor.

İHRACAT-İTHALAT DENGESİ

Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ticaret hacmi 2013 yılı sonuna göre 426 milyon dolar olarak gerçekleşti. İkili ticarette denge geleneksel olarak Türkiye lehine fazla veriyor. Nitekim Kırgızistan’a ihracatımızda, halı, mücevherci eşyaları, tekstil mamulleri gibi kalemler ön plana çıkarken, bu ülkeden ithalatımızın ana kalemlerini kuru baklagiller, bakır alaşımları ve pamuk teşkil ediyor. Ticaret hacminin arttırılması için öncellikli olarak taşıma maliyetlerinin azaltılması ile ulaştırma koşullarının iyileştirilmesi, karayolunun yanı sıra alternatif ulaşım araçları kullanılması gerekiyor. Ayrıca gümrük işlemlerindeki kayıt dışı harcamaların azaltılmasının ticaret hacmini arttırmada önemli bir etken olabilir. 2014 ilk yarı verilerine göre Türkiye’nin Kırgızistan’a ihracatı % 13,9, ithalatı %82,7, iki ülke dış ticaret hacmi %24,4 oranında arttı. Aynı dönemde, Türkiye’nin Kırgızistan ile ticarette verdiği dış ticaret fazlası ise %6,7 oranında arttı. İlk yarıyılda Türkiye’nin Kırgızistan’dan ithalatındaki %82,7’lik artış, 2013 yılının ilk yarısındaki %38,9’luk düşüş ve ithalatta büyük payı alan fasulye fiyatının 2,5 kat artışı ve ile açıklandı.

2014 ilk yarıyılının verilerine göre Türkiye’nin, Kırgızistan’a ihracatında en önemli ürün grubu 7113 GTİP kodu altında sınıflandırılan mücevherci eşyaları ve aksamlarıdır. Sektör uzmanlarından edinilen bilgilere göre, Türkiye’den ithal edilen mücevherci eşyaların önemli kısmı Kırgızistan üzerinden Kazakistan ve Rusya’ya aktarılıyor. Bu ürünü sırasıyla örme tekstil ürünleri, dokuma halı ve yer kaplamaları ile elektrikli makina ve cihazlar takip ediyor. Dörtlü GTİP üzerinden Türkiye’nin ülkeye ihracatında ilk 20 sırada yer alan ürünlerin, ülkeye toplam ihracatımızdan aldığı pay % 99,9 oranında. 2014’ün ilk yarıyılında, Türkiye’nin Kırgızistan’dan ithalatında en önemli ürün grubu 0713 GTİP kodu altında sınıflandırılan ve tamamına yakın kısmını fasulyenin oluşturduğu kuru baklagiller olup, bu ürünü sırasıyla pamuk, altın, bakır döküntü ve hurda, alüminyum döküntü ve hurda takip etmektedirler. Türkiye’nin ülkeden ithalatında ilk 20 sırada yer alan ürünlerin ülkeden gerçekleştirdiğimiz toplam ithalat içerisinde aldığı pay % 99 oranında.

NE ALINIR, NE SATILIR?

Tarım ve gıda ürünleri ihraç potansiyeli:Son yıllarda özellikle Bişkek’te orta sınıf hissedilir ölçüde büyüdü. Bu nedenle kaliteli Türk mallarına talebin artması bekleniyor. Tatlı bisküvilerde ithalatının büyük bölümünü Ukrayna, Rusya ve Kazakistan’dan gerçekleştiriyor. Söz konusu üründe ülkemize uygulanan gümrük vergisi yüzde 10 oranında. Kırgızistan’da dökme şekerlemeler, bitter ve çikolatalar tercih ediliyor. Dökme şeker, Kırgız halkının geleneğinde düğün ve diğer törenlerde sofrada mutlaka olması gereken bir gıda. Bu nedenle özellikle Bayram öncesi günlerde şeker ürünlerine talep artıyor. Kırgızistan’ın şekerli ve çikolatalı mamuller ithalatından aldığımız pay yüzde 6,7 seviyesinde.

İlaç sanayinde iş yapma potansiyeli:

Bağımsızlığının ardından Kırgızistan, sağlık sektöründe reformlar başlattı ve 1992 yılında Uluslararası Sağlık örgütü’ne üye oldu. Bu çerçevede, dünya standartlarına uyum amacıyla Kırgızistan Cumhuriyeti’nde medikal ürünleri üretimi, ithalatı ve satışını denetleyen “Medikal Teknoloji ve İlaçların Kalite Kontrol ve Standardizasyonu Devlet Merkezi” kuruldu. Kamu kurumlarının ilaç alımları ihale yöntemi ile gerçekleşiyor. Eczacılık ürünlerinin Kırgızistan’a ithalatında uygulanan gümrük vergisi ve KDV sıfır. İthalat esnasında yüzde 0,15 oranında gümrük harcının ödenmesi gerekiyor. Medikal Teknoloji ve İlaç Kalite Kontrol ve Standardizasyonu Devlet Merkezi eczacılık ürünlerinin ithalatını denetliyor.

BU PAZARDA HAYAT VAR…HANGİ SEKTöRLER CAZİP?

HANGİ SEKTöRLER CAZİP?

Kırgızistan’da büyük yatırım yapmak isteyenler için katma değeri yüksek iş fırsatları var. Enerji yatırımları, hidroelektrik santralleri öne çıkan yatırım alanları olarak dikkat çekiyor. Turizm sektörü de büyük potansiyele sahip. Turistik tesisler/oteller, tekstil hammadde işleyen tesisler, iplik fabrikası, boy fabrikası, deri ürünleri işleme fabrikası, madencilik bunların başında geliyor. Keza ulaşım, altyapı yatırımları, konut/inşaat sektörü de çok büyük potansiyeli barındırıyor.

Gelelim küçük ve orta boy işletmeler için iş fırsatlarına… Takı sektörü, konfeksiyon/giyim eşyası, ayakkabı, kot pantolon, giyim eşyası, iç giyim, çorap, bebek/çocuk ürünleri, tarım aletleri ve ekipmanları, seracılık/sulama sistemleri, işlenmiş gıda ürünleri, inşaat malzemeleri ülkede ticaret potansiyeli yüksek alanların başında geliyor… Bu işleri yapacak girişimcilerin kazanma şansı bir hayli yüksek. Nispeten daha büyük işletmeler ise et entegre tesisleri, depolama tesisleri, meyve/sebze depoları, turfanda ürünleri ticareti, seracılık, plastik boru işi, dış kaplama tesisleri ile ülkeye girebilir. Kırgızistan için en uygun pazar, Uygur pazarı. 35 milyonluk nüfusuyla büyük bir potansiyele sahip olan Uygur-Sincan’ı, çin, 2070 sanayi başkenti olarak planlamış.

6 ADIMDA KIRGIZİSTAN

Pasaport ve Vize İşlemleri: Pasaport veya seyahat belgesi olan Türk vatandaşları Kırgızistan’a vizesiz girebilir ve 1 aya kadar kalabilirler. 5 günden fazla kalmak isteyenler adres bildirmek zorunda. öğrenim, meslek icrası veya çalışma amacıyla Kırgızistan’a giriş yapacak Türk vatandaşlarının vize alması zorunlu. Ulaşım: THY, ülkeye seferler düzenliyor. ülkede şehir içi ulaşımında, otobüs, troleybüs, dolmuş ve taksi hizmetlerinden yararlanmak mümkün. Şehirlerarası ulaşımda, otobüs, dolmuş ve taksilerin yanı sıra Oş (günlük) ve Celalabad için uçuş bağlantıları da mevcut. Taksi ücretleri makul. Para : Kırgız Cumhuriyeti’nin para birimi Som’dur. Kırgızistan’da yabancı para değişimi serbest. özellikle ABD Doları cinsinden para Som’a kolaylıkla dönüştürülebilir. Sağlık: ülkede sağlık sistemi batı sisteminden oldukça farklı olan Sovyet stiline dayanıyor. Sağlık personeli bilgi bakımından yeterli olmakla beraber sağlık sistemi teknoloji bakımından geri durumda. İklim: Kırgızistan karasal iklime sahip. Kışlar sıcak ve kuru geçiyor. Kış mevsimindeki hava sıcaklıkları özellikle dağlar ve dağ vadilerinde oldukça düşük.

TC. Bİşkek BüyükelçİSİ Metİn Kılıç:

HEDEF 1 MİLYAR DOLARI AŞMAK

Tarihi, kültürel ve dilsel ortak mirasa dayanan Türkiye ile Kırgızistan arasındaki köklü ilişkiler ülkelerimiz arasındaki mesafeye rağmen büyük potansiyel barındırmakta olup, stratejik ortaklık seviyesinde karşılıklı güçlü iradeyle her alanda

hızla gelişiyor. Başta Cumhurbaşkanları düzeyinde olmak

üzere, son dönemde gerçekleştirilen çok sayıda üst düzey karşılıklı ziyaret, iki ülkenin birbirine atfettiği önemi açıkça ortaya koyuyor. Kırgızistan ile siyasi, ekonomik/ticari, askeri, sosyal, sağlık ve kültür/eğitim alanlarındaki ilişkilerimiz, 200’e yakın anlaşma ve protokolden müteşekkil geniş bir hukuki çerçeve içerisinde sürdürülüyor. Giderek güçlenmekte olan ikili ilişkilerimizin bir tezahürü olarak, Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi toplantıları başlatıldı, Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu toplantıları düzenli ve içerik açısından daha kapsamlı hale getirildi, ortak iş forumları ve kültürel etkinliklerin sayısında muazzam bir artış yaşandı. çok boyutlu ikili ilişkilerimizin önemli bir sacayağını oluşturan ekonomik/ticari ilişkilerimiz gelişen bir seyir izliyor. Kırgızistan ile ticaret hacmimiz 2000 yılında 23 milyon dolarken, büyük bir sıçramayla 2013 yılı sonu itibariyle 426 milyon dolar düzeyine ulaştı. Ancak bu rakamın gerçek potansiyeli henüz yansıtmadığı kanaatindeyiz. Nitekim ticaret hacminin kısa vadede 1 milyar dolar düzeyine çıkartılması hedefi, her iki ülkenin siyasi iradelerince beyan ediliyor.

Artan ikili ticaret hacmi Türk işadamlarının, Kırgızistan’a olan son dönemdeki ilgisinin açık bir göstergesidir. İki ülkenin teşvikiyle düzenlenen iş forumları, fuarlar, özel iş gezileri, tanıtım veya doğrudan görüşmeler vesilesiyle, Kırgızistan’da yatırım yapmaya karar veren Türk şirketlerine her geçen gün yenileri ekleniyor.

ülkemizden, Kırgızistan’a yapılan doğrudan yatırımların toplamı yaklaşık 324 milyon dolardır. Bununla birlikte, Kırgızistan’da küçük sermayelerle yatırım yapan işadamlarımızın kazancını yine aynı ülkede, işini büyütmek veya başka alanlarda yatırım yapmak için kullandıkları ve üçüncü ülkeler üzerinden Kırgızistan’da yatırım yapıldığı dikkate alındığında Türk işadamlarının, Kırgızistan’daki yatırımlarının toplam büyüklüğünün 1 milyar dolar düzeyine ulaştığı tahmin ediliyor. Kırgızistan’da faaliyetlerini sürdüren 300 civarındaki Türk sermayeli firmanın, Kırgız ekonomisine büyük katkı yapmakta olduğunu ve sayıları 5.000’i aşan Kırgız vatandaşına istihdam sağladığını memnuniyetle müşahede ediyoruz. Aynı şekilde Türkiye’de faaliyet gösteren 110’u aşkın Kırgız şirketinin de ülkemizdeki geniş pazar potansiyelini değerlendirmekte olması ve her geçen gün yatırımlarını genişletmesi ayrıca memnuniyet verici.

TüRK ŞİRKETLERİ HANGİ ALANLARDA VARLAR?

Türk şirketleri; bankacılık, inşaat, gıda ve içecek üretimi, mobilya, eğitim, çay üretimi ve paketleme, alışveriş merkezi işletmeciliği ve plastik malzeme üretimi başta olmak üzere çeşitli sektörlerde faaliyet gösteriyor. Türkiye’den ihraç edilen mallar yine Türkiye merkezli veya Kırgızistan’da, Türk sermayesiyle kurulmuş dağıtıcılar aracılığıyla Kırgız pazarına

giriyor. Bişkek’te orta sınıfın büyümesi, kaliteleriyle tanınan ve tercih edilen Türk mallarına rağbeti arttırdı. Buna karşılık Türkiye’de de başta Talas fasulyesi olmak üzere çeşitli Kırgız ürünleri keşfedilmeye başlandı. önümüzdeki dönemde Batken ve Celal-Abad veya başka bir şehirde yetişen kayısı, elma ve cevizde de fasulye örneğinin takip edilebileceğini düşünüyoruz. Nitekim kardeş kent ilan edilen kayısılarıyla meşhur Batken ve Malatya illerimiz, halihazırda kayısı sektöründeki yatırım işbirliği imkanları üzerinde çalışıyorlar. Bu örneklerin diğer şehirlerimize de yayılmasıyla ve Kırgız ekonomisinde ön plana çıkan enerji, sanayi, turizm ve doğal madde işleme sektörlerinde büyük çaplı ortak projelerin uygulamaya geçmesiyle birlikte ikili ekonomik işbirliğimizdeki mevcut potansiyelin ortaya çıkarılması mümkün olacak. Son olarak her iki ülkeden müteşebbislerin kurdukları ticaret köprülerinin önümüzdeki dönemde de kardeş iki akraba topluluğu arasında etkileşimin hızla artmasına katkıda bulunacağına inandığımızın altını çizmek gerekiyor. Kırgızistan-Türkiye arasında tesis edilen vize kolaylığı ile haftada 20’yi aşan karşılıklı uçuş sayısının da bu amaca hizmet ettiği kanaatindeyim. Bu vesileyle Büyükelçiliğimizin, Ticaret Müşavirliğimiz başta olmak üzere, ilgili tüm birimleriyle Kırgızistan’daki yatırım olanaklarına ilgi duyan işadamlarımıza gereken desteği vermeye hazır olduğunu belirtmek isterim.

THY GENEL MüDüR YARDIMCISI AHMET OLMUŞTUR:MARKA KALİTEMİZLE BüYüYECEĞİZ
Dünyanın en önemli havayolu şirketlerinden biri olan Türk Hava Yolları (THY) Pazarlama Satıştan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Olmuştur, Kırgızistan’ın başkenti Bişkek‘te Hyatt Regency Otel’de düzenlenen THY bölgesel toplantısında, Turcomoney‘in sorularını yanıtladı:Toplantıya hangi ülkelerin THY Müdürleri katıldı?

Kırgızistan’daki toplantının ana ekseni pazarlama ve satış odaklıydı. Bunun dışında idari konuları görüşme imkanı bulduk. Kazakistan, Kırgızistan, Afganistan, Pakistan, Hindistan, Türkmenistan gibi ülkelerin müdürleri bu toplantıda hazır bulundu. Geniş katılımlı ve oldukça verimli geçtiğini söyleyebilirim.

Kırgızistan’daki THY bölge müdürleri toplantısıyla ilgili neler söyleyeceksiniz?

THY dış hatlarda, dünyayı 7 bölgeye ayırarak yönetiyor. çin, Japonya, Endonezya, Malezya ve diğer ülkelerin bulunduğu Asya Uzak Tur, bu 7 bölgeden birini oluşturuyor. Kırgızistan’daki toplantımızda içinde bulunduğumuz yılı ve 2015’in planlamasını masaya yatırıyoruz. “2015 yılında THY, Asya’da nasıl bir stratejik pozisyonda olacak” gündemi toplantıda öne çıktı. Değişim hızına göre yeni stratejiler geliştiriyoruz. Dünyayla birlikte, Asya da değişiyor. Karşımızda giderek liberalleşen bir yapı var. örnegin Kazakistan’da çok sayıda tarifeli havayolu seferleri başladı. Bu noktada THY olarak, ürünümüzü nasıl konumlandırmalıyız, uçaklarımız nasıl bir hizmet vermeli, satış sürelerimizi nasıl iyileştirebiliriz, pazarlama anlamında yolcularımıza nasıl hizmet vermeliyiz, kabin, kontuar veya İstanbul’daki karşılama hizmetlerimizi daha da nasıl geliştirmeliyiz gibi başlıklar bu toplantılarda masaya yatırılıyor.

UçUŞ SAYIMIZI

ARTTIRMAYI HEDEFLİYORUZ

Mevcut durum nedir, toplantı sonunda nasıl bir tabloyla karşılaştınız?

Asya bizim için iyi bir pazar. THY dominant havayolu şirketi konumunda. Bu konumuzu devam ettirmek istiyoruz. Bölgedeki yolcularımıza en iyi ürünü sunmayı hedefliyoruz. Bu nedenle ürünlerimizi nasıl geliştirebiliriz, yolcularımızı nasıl daha mutlu edebiliriz? Şeklinde sürekli gelişen müşteri odaklı bakış açımız var. Genel itibariyle Asya’dan çok memnunuz ama daha iyi olması için çabalıyoruz. Belli noktalarda uçuş sayımızı artırmak istiyoruz. Bu konuda görüşmelerimiz devam ediyor. Sivil havacılık Genel Müdürlüğü ve Bakanlık seviyesinde takip ettiğimiz gündemlerimiz var. Hedefimizi; uçuş sayımızı olabildiğince artırmak ve yolcularımıza en kaliteli hizmeti sunmak şeklinde özetleyebiliriz.

THY bölgeyle ilgili ileriye dönük nasıl bir projeksiyona sahip?

Bu bölgelerdeki uçuş sayımızı yeterli bulmuyoruz. özellikle Kazakistan için bunu söyleyebilirim. Kırgızistan’da durum büyük ölçüde çözüldü, günde 3 seferimiz var. Bişkek’ten aktarmalı olarak Ulan Batur’a uçuyoruz. Bişkek’te problemimiz çözüldü ama Kazakistan, Türkmenistan, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerde uçuş sayımızı artırmak istiyoruz ki; yolcularımıza çok daha iyi ürün sunalım. İlk hedefimiz bu diyebilirim. Yolcularımızla sıcak bir temas kurduk, THY markasını çok seviyor ve güveniyorlar. Bizleri üst düzey yere konumlandırıyorlar. Biz de, onlara en iyi hizmeti sunmak için çalışıyoruz. Kazakistan’da uçak içinde Kazak yolcularımıza çince, Rusça hizmet veriyoruz. Yolcularımız bu uygulamamızdan oldukça memnun. Bu bizim için önemli. Uygulamamız Kazakistan medyasında geniş yankı buldu. üst düzey marka algımızı daha da iyi noktaya taşımak istiyoruz. Uçuş sayımızı artırarak; hem yolcularımızı mutlu etmek, hem daha çok büyümek istiyoruz.

THY’nin yolcu profilinde önemli bir yer tutan iş dünyasına nasıl bir mesaj vermek istersiniz?

İş adamlarımız, yolcu segmentimiz içinde önemli yere sahip. Kırgızistan 1980’li yıllarda, Türk işadamları tarafından keşfedilmiş bir ülke. Cumhurbaşkanımız Turgut özal’ın liderliğinde, Asya ile Türkiye arasında belli bir ticaret hacmi oluşmaya başladı. O günlerden bugünlere kadar Türk işadamlarımız, THY ile uçuyor. Bu bölge dünyanın diğer noktalarına göre daha stabil bir coğrafya. Ortadoğu, Ukrayna ve diğer bölgelerdeki sıkıntılar stabil olan ülkeleri öne çıkarıyor. Burada çeşitli sektörler için önemli pazarlar ve iş fırsatları var. Gelişen bir ekonomi söz konusu. özellikle kültürel ve etnik açıdan ortak birçok noktamız bulunan bu coğrafyalarda Türk iş adamlarımızın daha etkin olması bekleniyor.

THY BİŞKEK MüDüRü HAKKI BAYRAK:
THY KIRGIZİSTAN’DA RAKİP TANIMIYOR

Türk vatandaşlarının vizesiz giriş yapabildiği Kırgızistan’ın, Orta Asya ülkeleri içinde ulaşımı en kolay ülke olduğunu açıklayan THY Bişkek Müdürü Hakkı Bayrak, ülkenin yatırım açısından büyük potansiyel taşıdığını ve bundan dolayı birçok sektörde ciddi yatırım imkanları olduğunu belirtiyor. Türkiye’nin, kardeş Kırgız halkına bağımsızlığını kazandığından günden bu yana destek verdiğini belirten Bayrak; THY’nin de, dünyanın en büyük havacılık şirketlerinden biri olarak 19 yıldır Kırgızistan’a uçtuğunu belirterek sözlerini şöyle sürdürüyor: “Haftada 19 frekans düzenliyoruz. Kırgızistan’daki her vatandaş, dünyanın 100’den fazla ülkesine konforla uçabiliyor. THY’nin Bişkek Seferleri 25 Mayıs 1996 tarihinde Alma-Ata bağlantılı olarak haftada 1 seferle başladı. 2 ay sonra haftada 2 sefere çıktı. 01 Nisan 1998 tarihinden itibaren seferler Alma-Ata’dan bağımsız İstanbul-Bişkek-İstanbul olarak icra edilmeye başlandı. 2006 Haziran tarihinden itibaren haftada 4 sefer, 2007 Mart ayından itibaren haftada 7 sefer, 2012 Mayıs tarihinden itibaren haftada 8 sefer, 2012 Temmuz tarihinden itibaren İstanbul-Bişkek-Ulanbatur ve Ulanbatur-Bişkek-İstanbul ilave 3 sefer ile haftada 11 sefer, 2012 Temmuz tarihinden itibaren ise haftada 15 sefer olarak icra edilmeye başlandı. Kırgızistan’ın güneyinde bulunan ve Bişkek’ten sonra ikinci büyük şehri olan Oş şehrine de THY 2012 Temmuz ayında haftada 3 seferle uçmaya başladı. 2014 Nisan ayından itibaren THY haftada 4 sefer olarak frekans sayısını arttırdı. THY bugün Kırgızistan’ın 2 şehrine haftalık toplamda 19 yolcu seferi icra ediyor.

THY KöPRü OLDU

THY’nin Ulanbatur seferleriyle Türkiye, Kırgızistan ve Moğolistan arasında doğrudan bir bağlantı kurulmasını sağlayarak burada kardeş ülkeler arasında köprü görevi üslendiğini belirten Bayrak, “Dünya genelinde en çok ülkeye uçan havayolu şirketi olmamız ve zengin destinasyon noktalarımız ile Kırgızistan’ı dünyaya bağlayan köprü görevi görüyoruz” diyor ve ekliyor: ” seferlerimiz B737-800 (78D) Next Generation uçak tipleri ile icra ediliyor. Bu uçak tiplerimizde kabin içi eğlenceye yönelik kişisel bir ekran bulunmakta ve bu ekranlarda Planet dijital sistemi kullanılmakta. Yolcularımız, bu sistemde sunulan programlar arasında, uçak tipine göre koltuklarına yerleştirilmiş olan kumanda yardımıyla ya da ekranlarına dokunarak, seçim yapabilmektedirler. THY yolcu seferleri haricinde Bişkek’e haftada 9 frekans ta kargo seferi icra ediyor. Bişkek hattımızda THY 2013 Yılında 109766 yolcu taşıdı. Bunun % 46’sı Uluslararası transit yolcu, % 45’i İstanbul ve % 9’u Türkiye transit yolcusundan oluştu. Bişkek hattımızda 2014 yılında 2013 yılına göre koltuk arzında % 36’lık, yolcu adedinde ise % 32’lik artış yaşandı. THY Kırgızistan’daki % 47 transit yolcu oranı ile en çok transit yolcu taşıyan tek Avrupalı havayolu şirketi. Hedefimiz Kırgızistan’daki transit yolcu pazar payımızı arttırmak. Kırgızistan Bişkek’te pazar payımız % 11, hedefimiz pazar payımızı % 15 e çıkarmak. Oş hattımızda THY 2013 yılında 30000 yolcu taşıdı. Bu seneki hedefimiz 45000 yolcu. Oş’tan İstanbul’a direk uçan rakibimiz olmadığından dolayı pazara hakimiz.”