Kravatın öyküsü: “Croute – Cravate”

– Günümüzde bazı törenlerde, düğünlerde, toplantılarda giyilen kravatın tarihi bir hayli eski. 30 Yıl Savaşları’nın sona ermesi, Osmanlı’nın geri çekilmesi Avrupa’da adeta bayram havası estirdi. Savaşa paralı Hırvat askerler  de katılmıştı. Bu nedenle Fransız Kralı XIV. Louis, kutlamalar için Hırvat askerlerinden bir bölümünü Paris’e davet etti. Roma’da Papayı ziyaret eden Hırvat askerler heyeti, diğer askerlerden farklı olarak boyunlarına taktıkları boyun bağlarıyla dikkat çekiyorlardı.

– Papa’nın onları takdis etmesinden sonra Paris’e giden Hırvat askerleri, bu kıyafetleriyle diğer askerlerden farklı bir durum sergiledi. Kral XIV. Louis bu kıyafeti, askerlerinin halktan asalet farklılığı sergilemesi için zorunlu kıldı. Sonraları kravat yine asalet, zariflik farklılığı olarak erkek kıyafetinde yer alarak moda oldu. Zamanla kültür farklılıklarına, değişik coğrafyalarda bugünkü kumaş çeşitlerine, renklere, desenlere ve ölçülere göre değişerek Fransadan bütün dünyaya yayıldı.

Bakanlar Kurulu’nda her Bakan görevine ilave olarak bir kaç ülke için “refakatçi bakan” sıfatıyla görevlendirilir. Ben, Sanayi ve Ticaret Bakanlığım döneminde yedi ülkenin de refakatçi bakanıydım. Bunlardan biri de Hırvatistan Cumhuriyeti’ydi. Bu nedenle Başbakan Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Zagreb ziyaretine iştirak ettim. Görüşmelerimizin sonunda büyük bir merasimle kravatın tarihçesi anlatılarak fotoğrafta görünen kravat hediye edildi.

Kravat (croutes) Hırvat kelimesi Fransızca cravate kelimesi olarak yayıldı.

“CONQUEST

Wise history books bear testimony to the fact that a small European nation has conquered more of the world than Batu-Khan and Ancient Romans. As early as the mid-17th century, this nation began its silent conquest without hatred or weapons, stretching from its navite soil between the Panonian valley and the Adriatic Sea to numerous spots of the known world. The traces of this conquest can still be seen everwhere. People from all over the world wear the symbol of this proud nation. They wear it near the neck like a cherished friend. Did you know that the necktie originates from the Croats? As the thirty-year war (1618-1648) raget throughout Europe. Croation soldiers wear drawn into this tragedy. Under the leadership of their Viceroys (the Croatian Bans), they came as far as Paris. Their traditional military dress included picturesque scarves tied around the neck in a diatinctive manner. This handsome “Croation style” so captivated the new fashion item worn “à la Croate”. The expression, “à la Croate” was later transformed into a new French word, “cravate”.

Thus, the tie entered boargeois fashion of the time as a culture and elegance-going on to conquer all of Europe and today, the entire civilized world!”

“FETİH

Gerçekçi tarih kitapları ufak bir Avrupa ülkesinin Batuhan’dan veya Eski Romalılardan daha fazla ülkeyi fethettiğine daha fazla şahadetlik ederler. Panonian Vadisi ve Adriyatik Denizi arasında kalan bu ülkenin milleti 17. yüzyılın ortalarında dünyanın sayısız noktalarına kin ve düşmanlıkla dolu olmayan, silahsız, sessiz bir fetihe başlamıştır. Bu fethin izleri her yerde görülebilir. Dünyadaki bütün ülkelerde insanlar bu ülkenin sembolünü giymektedirler. Onu gömlekleri ile ceketlerinin arasında kalplerinin üstünde giyerler. Boyunlarını sadık bir arkadaş gibi çevreler. Boyunbağı’nın Hırvatistan’da doğduğunu biliyor muydunuz?

Hırvat askerleri Avrupa’yı kasıp kavuran Otuz Yıl Savaşları (1618-1648) trajedisinden ayrı kalamadı. Komutanlarının liderliğinde Paris’e kadar geldiler. Askerlerin elbiselerinde boyunlarında taşıdıkları renkli fularlar vardı. Hırvatlara özgü bu stil titiz Fransızları mest etti ve 14. Lui zamanında “a la Croate = Hırvat” adında yeni bir moda akımı ortaya çıktı. “a la croate” deyimi daha sonraları Fransızca “cravate = kravat” sözcüğüne dönüştü.

Böylece, kravat bir kültür ve zariflik simgesi olarak zamanın burjuva modasının unsurlarından biri oldu ve Avrupa’yı fethetmek yerine bugün bütün medeni dünyayı fethetti.”

HIRVATLARIN ABARTILI ZAFERİ

Kravat hediyesi içinden çıkan, yukarıda İngilizcesi ve tercümesi verilen yazı içinde açıkça yazılmasa da ilgili kişi, konuşmasında; Osmanlı Ordusunun yenilgisini ve Hırvatların zaferini abartılı olarak anlatmıştı…!

Türkiye ‘ye dönüşümde konuyu incelediğimde şu bilgilere ulaştım. Bir sohbet toplantısı sonunda ülkemizde bazı kesimlerde halâ kravat-şalvar, şapka-takke tartışmalarının yapılmasına şahit oldum ve üzülerek bu yazıyı yazmaya karar verdim.

Avrupa’da devamedegelen 100 yıl ve mezhep çatışmalarına dayanan 30 Yıl Savaşları (1618-1648) Avrupa’yı her alanda perişan etmiş, zayıf düşürmüştü. Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin de Avrupa ile özellikle Hırvatlarla süren savaşları onlarca yıldır devam etti. Bir tarafta Rusya, diğer tarafta  Avusturya, Girit, Lehistan seferi ve Hırvat savaşları sürerken askeri, idari ve mali yönden Osmanlı Devleti yıpranmış; içeride eyalet isyanları, yeniçeri ayaklanmalarının olumsuz etkisiyle ordu ard arda yenilgiye uğramıştı.

FRANSIZ KRALI XIV. LOUİS, KUTLAMALAR İÇİN HIRVAT ASKERLERİNDEN BİR BÖLÜMÜNÜ PARİS’E DAVET ETTİ              

Bu yenilgilerden biri de anlatıldığına göre Osmanlı’ya karşı savaşan ve halen Zagreb’de zafer anıtı olan Ban Josip Jelacic’in zaferi oldu. Ne yazık ki heykel de bu anlamda inşa edilmiş bulunuyor. 30 Yıl Savaşları’nın sona ermesi, Osmanlı’nın geri çekilmesi Avrupa’da adeta bayram havası estirdi. Savaşta paralı Hırvat askerleri de bulunmuştu. Bunun da etkisiyle Fransız Kralı XIV. Louis, kutlamalar için Hırvat askerlerinden bir bölümünü Paris’e davet etti. Paris’e gitmeden Roma’da Papayı ziyaret eden Hırvat askerler heyeti, diğer askerlerden farklı olarak boyunlarına taktıkları boyun bağlarıyla dikkat çekiyorlardı.

Görsel, yapay zeka asistanı Grok tarafından oluşturulmuştur.

Papa’nın onları takdis etmesinden sonra Paris’e giden Hırvat askerleri, bu kıyafetleriyle diğer askerlerden farklı bir durum sergiledi. Kral XIV. Louis bu kıyafeti, askerlerinin halktan asalet farklılığı sergilemesi için zorunlu kıldı. Sonraları kravat yine asalet, zariflik farklılığı olarak erkek kıyafetinde yer alarak moda oldu. Zamanla kültür farklılıklarına, değişik coğrafyalarda bugünkü kumaş çeşitlerine, renklere, desenlere ve ölçülere göre değişerek Fransa’dan bütün dünyaya yayıldı.

Görsel, yapay zeka asistanı Gemini tarafından oluşturulmuştur.

KRAVAT CUMHURİYET DÖNEMİNDE DEĞİL, OSMANLI DÖNEMİNDE ÜLKEMİZE GELDİ

İngiltere’de Prenslerin, aristokratların çeşitli ortamlarda giymeye başladıkları papyon ve nadir kravat çeşitleriyle kravatlar, kişilerin adeta kimliklerini, sınıf farklarını belirleyen bir takı haline geldi. Bir kısım halkımız arasında yayıldığı gibi kravat Cumhuriyet döneminde değil, Osmanlı döneminde ülkemize geldi. İlk kravat takan padişah, Tanzimat Fermanı yıllarında (1839-1861) Sultan Abdülmecit oldu. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra ise devlet memurlarının, mebusların kravat takmaları zaruret haline dönüştü. Cumhuriyet döneminde ise “Devrim Yasaları”nda yer alan şapka inkılabı ile birlikte devlet idaresinde ve şehirleşme hareketlerinde toplumun kılık kıyafet değişimi ile kravat takma yaygınlaştı. Böylece kravat beyaz yakalı devlet memurlarının üniforması olarak yayıldı, mavi yakalı usta, işçi sınıfı, esnaf ve köylü sınıflarından farklı toplumu adeta ayırıcı bir kimlik oluşturdu.

KRAVAT, BUGÜN DÜNYADA MİLYARLARCA KİŞİ TARAFINDAN KÜLTÜR VE ZARAFET İFADESİ OLARAK KULLANILIYOR

Zamanla bazı kesimlerde ve kuruluşlarda örnek olarak TBMM İç Tüzüğü’nün 56. maddesinde yer aldığı gibi milletvekillerinin kravat takması, Meclis Başkanı’nın (19. asır sonlarında İngiliz Kraliyet Ailesinde özel toplantılarda kullanılan) Frak giymesi mecburi hale geldi. Uzun bir tarihi gelişmeye konu olan kravat, bugün dünyada milyarlarca kişi tarafından kültür ve zarafet ifadesi olarak erkek kıyafetlerinde kullanılıyor.

Tarihin derinliklerinde ise insanların boyunlarına taktığı kravat benzeri boyun bağlarına ilk defa M.Ö. 221 yılında Çin İmparatoru Qin Shi Huang’in askerlerinin kilden yapılmış “Terracotta Army” diye biline heykellerinde rastlandı. Benzer bir boyun bağı ise, Roma İmparatoru  Trajan’in (MS:100. yılda) askerlerinde görülüyor.

TÖRENLERDE, DÜĞÜNLERDE, TOPLANTILARDA GİYİLEN SMOKİN, FRAK, PAPYON VE KRAVAT

Türklerde ise rivayetlere göre savaşa giden erkeklerin eşleri, anneleri, sevenleri tarafından hatıra ve koruyucu olarak başlarından çıkartıp verdikleri yemenilerini, yazmalarını boyunlarına taktıkları ya da mendillerini göğüslerine soktukları biliniyor. Hırvatlarda da bu eğilim görülüyor.

Günümüzde bazı törenlerde, düğünlerde, toplantılarda giyilen smokin, frak, boyunlara takılan papyon ve nadir kravatlar, bazı kesimlerce yaygın olarak kullanılıyor. Bazı resmi kurum ve kuruluşların dışında zorunlu olmaması gereken bu giysiler, takılar sanki zorunluymuş gibi yorumlanıyor.

KILIK-KIYAFET OLAYI, KAMPLAŞMALARA, SİYASİ ÇEKİŞMELERE YOL AÇIYOR

Kılık-kıyafet olayı; inanç dünyası, toplumun örf ve adetleri, iklim ve coğrafi şartlara bağlı olarak gelişen bir konu olmalı. Ancak Batı’nın geliştirdiği otomobil, buzdolabı, televizyon, telefon v.b. bir çok eşyayı kullanan, apartman dairelerinde yaşayan fakat diğer eşyalar gibi Batı’dan alınan şapka ve kravattan rahatsız olan toplumun bazı kesimlerinde ne yazık ki konu kamplaşmalara, ayrımlara, ideolojik, siyasi çekişmelere yol açıyor. Özellikle manevi dünyamızı gölgeleyen, birlik ve beraberliğimizi zedeleyen bu tartışmaların, ayrışmaların dini yönden, ibadet yönünden çok yersiz olduğu ilim adamlarımız tarafından yorumlanıyor.

Bir atasözümüz var: Ameller, niyetlere bağlıdır. Bu nedenle kötü niyet ve birilerine özenme yoksa öyle anlaşılıyor ki ne kravat takınca dinden uzaklaşılır ne de şalvar giyince Müslüman olunur. Din, sözde değil özde yaşanmalıdır.

Not: Kapak görseli, yapay zeka asistanı Grok tarafından oluşturulmuştur.

Ali COŞKUN

58. ve 59. Hükumetler Sanayi ve Ticaret Bakanı