MASAK; EFT, havale ve nakit işlemlerle ilgili hangi tedbirleri getiriyor?

Adnan Yıldırım

– Hazine ve Maliye Bakanlığı 1 Ağustos 2025’te Türkiye’nin Mali Eylem Görev Gücü standartlarına uyumunun güçlendirilmesi amacıyla finansal kurumlarda yapılan EFT, havale ve nakit işlemlerine yönelik hazırlanan genel tebliğ taslağının kamuoyunun görüş ve önerilerine açıldığını duyurdu. İlgili sivil toplum kuruluşları, iş alemi, finansal kuruluşlar ve kamuoyundan gele(bile)cek değerlendirme ve önerilere göre taslağa son şekli verilecek.

– Taslakta yer alan tedbirlerin gerekçesi; suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanının önlenmesi ile kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmesi olarak belirtiliyor. Taslağa göre bankalar, SPK mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar, kıymetli madenler aracı kuruluşları, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ve PTT Anonim Şirketi müşteri kimlik tespitine yönelik olarak tebliğ taslağında öngörülen sıkılaştırılmış tedbirleri uygulayacak.

Hazine ve Maliye Bakanlığı 1 Ağustos 2025 tarihinde Bakanlığın web sayfasından; Türkiye’nin FATF (Financial Action Task Force) Mali Eylem Görev Gücü standartlarına uyumunun güçlendirilmesi amacıyla finansal kurumlarda yapılan EFT, havale ve nakit işlemlerine yönelik hazırlanan 30 nolu genel tebliğ taslağının kamuoyunun görüş ve önerilerine açıldığını duyurdu. Toplam üç sayfa ve ekli “Nakit işlem beyan formu”ndan oluşan taslağın ilgili sivil toplum kuruluşları, iş alemi, finansal kuruluşlar ve kamuoyundan gele(bile)cek değerlendirme ve önerilere göre son şeklini alması ya da bu dönemde yayınlanıp yayınlanmayacağı konuları yetkili mercilerin takdirine bağlı olacak. Taslakta yer alan tedbirlerin gerekçesi; FATF’in tavsiyeleri doğrultusunda suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanının önlenmesi ile kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmesi olarak belirtiliyor.

DÜZENLEMENİN YASAL DAYANAKLARI…

Tebliğle yapılması öngörülen düzenlemelerin yasal dayanakları şöyle belirtiliyor.

• 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun
• Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanın Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik (Madde: 26/A-sıkılaştırılmış tedbirler)
• Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik (Madde:13-Yüksek derecede riskli gruplara yönelik ilave tedbirler)

SIKILAŞTIRILMIŞ TEDBİRLERİ UYGULAYACAK FİNANSAL KURULUŞLAR

Müşteri kimlik tespitine yönelik olarak tebliğ taslağında öngörülen sıkılaştırılmış tedbirleri uygulayacak finansal kuruluş tanımına aşağıdaki kuruluşlar giriyor.

• Bankalar
• SPK mevzuatı çerçevesinde takas ve saklama hizmeti veren kuruluşlar
• Kıymetli madenler aracı kuruluşları
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları
• PTT Anonim Şirketi

 ÖNGÖRÜLEN SIKILAŞTIRILMIŞ TEDBİRLER

Taslak metnin yarıdan fazlasını, sıkılaştırılmış tedbirlerle ilgili Madde:4 ile yapılması öngörülen düzenlemeler oluşturuyor. Müşteriler için, yapılacak işlemlerin tutar bakımından büyüklüklerine bağlı olarak kademeli yaklaşımla (açıklama, bilgi, belgelendirme) tedbirler öngörülüyor. İşlemleri yapacak finansal kuruluşlara ve çalışanlarına da önemli yükümlülükler getiriliyor. Taslağın 4-(1)’inci maddesiyle “Finansal kuruluşlar, müşterilerinin nakit işlemlerini yakından izlemek, görünürde makul hukuki ve ekonomik amacı bulunmayan ya da müşteri profiliyle uyumlu olmayan olağandışı büyüklük ve sıklıktaki nakit işlemlere özel dikkat göstermek, bu kapsamda talep edilen işlemin mahiyeti hakkında yeterli bilgi edinmek için gerekli tedbirleri almak ve müşteriden elde edilen bilgi, dayanak ve kayıtları istenildiğinde yetkililere sunmak üzere Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen süre boyunca muhafaza etmekle yükümlüdür.” deniliyor. Finansal kuruluşlara; müşterilerin para hareketlerinin yakından izlenmesi, özel dikkat gösterilmesi, yeterli bilgi edinilmesi, gerekli tedbirlerin alınması ve işlemlerin dayanağı bilgi, dayanak ve kayıtların 8 yıl süreyle saklanması gibi ağır yükümlülükler getiriliyor.

EFT işlemleri ve havalelerde, TCMB’nin belirlediği açıklamalar dışında asgari olarak aşağıdaki açıklamalara da yer verilmesi zorunlu hale getiriliyor.

• Gayrimenkul alım ödemesi
• Motorlu taşıt alım ödemesi
• Borç verme/borç ödeme
• Hediye/bağış/yardım
• Vergi/resim/harç ödemesi
• Tazminat/sigorta ödemesi
• Avukatlık/danışmanlık/müşavirlik ödemesi
• Sağlık ödemesi
• Kripto/dijital varlık
• Şans oyunları/bahis ödemesi
• Eğlence/sosyal medya ödemesi

Yukarıdaki maddelerin dışında somut bilgi içermeyen “diğer” ya da “bireysel ödeme” gibi seçeneklerin seçilmesi halinde ise müşteriden yapılacak işleme bağlı olarak en az 20-50 karakter uzunluğunda açıklama yapılması istenecek.

Ayrıca yüksek tutarlı işlemlerden;

• İşlemin ya da bağlantılı işlemlerin toplamı 2 milyon lira – 20 milyon lira arası nakit işlemlerde taslak ekinde yer alan Nakit İşlem Beyan Formu düzenlenecek.
• İşlem tutarı ya da bağlantılı işlemlerin toplamı 20 milyon lirayı aşan nakit işlemlerde ise Nakit İşlem Beyan Formu’nun detaylı açıklamaları içermesi yanında işlemin dayanaklarının da eklenmesi istenecek.
• İşlem tutarından bağımsız olarak finansal kuruluşlar ilave tedbirler alabilecekler, şüpheli gördükleri hallerde ilave bilgi, açıklama ve belgeler isteyebilecekler.

 İŞ ALEMİNDEN FAZLA TEPKİ GELECEK

Kendilerinden istenilen yükümlülükleri karşılamayan müşterilerin talep ettikleri işlem gerçekleştirilemeyecek!

Özetle; 2026 yılının başında yürürlüğe girmesi öngörülen düzenleme taslağında, gelecek görüş ve önerilere bağlı olarak değişiklik(ler) olup olmayacağı önümüzdeki günlerde belli olacak. Öyle anlaşılıyor ki, yapılmak istenen düzenlemeye finansal kuruluşlardan sınırlı, iş aleminden ise fazlaca tepki gelecek. Bu aşamada vatandaşın fazlaca bilgisi/ilgisi olmadığı için muhtemel tepkilerin uygulama aşamasında oluşması beklenmelidir. Düzenlemenin finansal işlemlerle doğrudan yetkili kuruluşlar yerine mali suçların önlenmesi çerçevesinde MASAK tarafından ve ödeme işlemlerinin tamamına yönelik geniş kapsamlı yapılması, finansal kuruluş çalışanları ile müşterileri tedirgin edebilecek ve bu tedirginlik normal ödeme işlemlerini de aksatabilecek.

Adnan YILDIRIM

Ekonomi Bakan Yardımcısı (2014-2015)

Türk Eximbank Genel Müdürü (2016-2019)

yildirim@turcomoney.com