Kriz yönetimi nasıl olmalı?

Gürdoğan Yurtsever

*İşletmelerde krizler işletmeye özgü yönetsel ve örgütsel nedenlerle oluşabildiği gibi dışsal faktörlerden de oluşabiliyor. Yaşanan bu salgını da dışsal faktörlerden kaynaklanan bir kriz olarak değerlendirmek mümkün. Kriz hangi nedenle oluşursa oluşsun bu önemli sorunla mücadele etmek için şirket yönetiminin liderliği, öngörüsü, becerisi ve aktif müdahalesi büyük önem taşıyor. Bunun yanı sıra kriz dönemlerinde korku ve paniğe kapılmadan, her krizin aynı zamanda fırsatları da beraberinde getirdiği unutulmadan etkili bir kriz yönetimi uygulanması gerekiyor.

*Küresel bir kriz ve hatta kaos haline gelen salgının ve salgınla mücadele kapsamında alınan önlemlerin neden olduğu olumsuzluklar ile baş etmek, mevcut riskleri ve olası zararları en aza indirmek için hem uluslararası boyutta, hem ülkeler bazında, hem de işletmeler ve bireyler bazında başarılı bir kriz yönetimi büyük önem taşıyor.

Dünya daha önce benzeri görülmemiş büyük bir küresel kriz yaşıyor. Hatta yaşananları krizin ötesinde bir kaos durumu olarak değerlendirmek de mümkün görünüyor. Tüm ülkeler son aylarda yeni tip coronavirus (Covid-19) salgını ile mücadele etmeye çalışıyor. İlk kez geçen yıl Aralık ayında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve sonraki aylarda hızla diğer ülkelere yayılan bu virüse yakalananların ve hayatını kaybedenlerin sayısı halen artmaya devam ediyor. Bu kapsamda sokağa çıkma yasakları ve karantina tedbirleri uygulanıyor. Kişilerin evlerinde kalması ve böylece bu salgına yakalanmalarının önlenmesine çaba gösteriliyor.

Salgın ile mücadele kapsamında alınan tedbirler zaten ticaret savaşları gibi pek çok sorunlu alanı bulunan dünya ekonomisini neredeyse durma seviyesine getirdi. Birçok işletme aylardır kapalı durumda. Bu işletmeler iflas, çalışanlar da işlerini kaybetme tehlikesi yaşıyor. Dünyada işsizlik hızla artıyor. Bu nedenle bir çok ülke işletmeleri ve çalışanları desteklemek için çok büyük destek paketleri açıklıyor. Bazı ülkelerde virüse yakalanma ve ölüm sayılarında azalma olsa ve yasakların kademeli olarak kaldırılmaya başlandığı görülse de bu sürecin ne zaman sona ereceği bilinmiyor. Bu da endişelerin, belirsizliklerin ve risklerin sürmesine neden oluyor.

KÜRESEL KRİZ YÖNETİLEBİLİR Mİ?

Küresel bir kriz ve hatta kaos haline gelen salgının ve salgınla mücadele kapsamında alınan önlemlerin neden olduğu olumsuzluklar ile baş etmek, mevcut riskleri ve olası zararları en aza indirmek için hem uluslararası boyutta, hem ülkeler bazında, hem de işletmeler ve bireyler bazında başarılı bir kriz yönetimi büyük önem taşıyor. İşletmeler ve bireyler açısından bakıldığında kendileri dışında gelişen böyle bir krizi kendi başlarına çözmeleri olası değil ve bunun için özellikle devletlerin aldığı tedbirler çok önemli. Bununla birlikte hem işletmelerin hem de bireylerin kendi açılarından bu krizi yönetmeleri hayati önemde.

İşletmelerde krizler işletmeye özgü yönetsel ve örgütsel nedenlerle oluşabildiği gibi dışsal faktörlerden de oluşabiliyor. Yaşanan bu salgını da dışsal faktörlerden kaynaklanan bir kriz olarak değerlendirmek mümkün. Kriz hangi nedenle oluşursa oluşsun bu önemli sorunla mücadele etmek için şirket yönetiminin liderliği, öngörüsü, becerisi ve aktif müdahalesi büyük önem taşıyor. Bunun yanı sıra kriz dönemlerinde korku ve paniğe kapılmadan, her krizin aynı zamanda fırsatları da beraberinde getirdiği unutulmadan etkili bir kriz yönetimi uygulanması gerekiyor.

KRİZ YÖNETİMİNİN AŞAMALARI

Esasen stratejik bir karar alma işlemi olan kriz yönetiminin kriz öncesi, kriz esnası ve kriz sonrasına yayılan boyutları bulunuyor. Etkili bir kriz yönetimi için tüm bu süreçlerde başarılı, hızlı ve etkili uygulamalar geliştirmek önem taşıyor. Kriz öncesinde risk analizlerinin, kriz senaryolarının, bu kapsamdaki planların hazırlanması gerekiyor. Yine bu kapsamda riskin erken tespitine imkan veren analiz ve erken uyarı mekanizmalarının oluşturulması çok önemli. Bütün bunlar olası krizlerin önceden öngörülmesi, zamanında ve hızlı harekete geçilip aksiyonlar alınması ve krizlerin olumsuz etkilerinin azaltılması bakımından büyük önem taşıyor.

Salgın bizlere mevcut kriz senaryolarının yetersizliğini de göstermiş oldu. Çünkü bu kapsamda yapılan risk analizlerinde ve senaryolarda salgın riskine genellikle yer verilmiyordu. Fakat yaşananlar salgın riskinin her sektörden işletme için en büyük ve önemli risklerden birisi olduğunu gösterdi. Bu nedenle işletmelerin bu tür analiz ve senaryo çalışmalarında oluşabilecek her türlü riski dikkate almaya çalışması ve konuya geniş bir perspektifle yaklaşması oluşabilecek krizlere hazırlıklı olmak bakımından önemli.

KRİZ DÖNEMİNDE NELER YAPILMALI?

Kriz dönemlerinde proaktif, akılcı, sakin ama bir o kadar da hızlı hareket edilmesi, işletme bünyesinde iletişim kanallarının açık ve işler tutulması, kriz planlarına uyulması, ekip çalışmasının güçlendirilmesi, karar mekanizmasının etkin işletilmesi, yaşanan krizin özelliğine göre doğru bilgiye dayanan kararlar alınması önem taşıyor. Bu noktada etkin gider yönetimi, zorunlu olmayan maliyetlerden kaçınma, bazı projelerin ötelenmesi gibi çok sık uygulanan ihtiyatlı yöntemlerin yanı sıra işletmenin kriz sonrasındaki faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek tepkisel karar ve eylemlere yönelinmemesi gerekiyor.

Yaşadığımız salgın kaynaklı küresel bir krizde önce çalışanların sağlığını koruyacak tedbirlerin alınması, sosyal mesafe, uzaktan çalışma gibi yöntemlerin aktif bir şekilde kullanılması, çalışanlar ve kamuoyu ile etkili, şeffaf ve dürüst iletişim uygulanması, düzenli bilgilendirmeler yapılması önem taşıyor. Ayrıca, devlet tarafından açıklanan kısıtlama ve kurallara uyulması, bu konuda yayımlanan mevzuatın güncel olarak takip edilmesi, işletmenin ihtiyacı olan teşvik mekanizmalarının değerlendirilmesi gibi aksiyonlar alınması gerekiyor.

KRİZE HAZIR OLMAK VE YÖNETMEK GEREKİYOR

Kriz sonrasında ise krizin zararlı etkilerinin kalıcı olmasını önleyecek tedbirler alınması ve çalışanların motivasyonunun yeniden yükseltilmesi gerekiyor. Günümüzdeki politik, ekonomik ve teknolojik gelişmeler dikkate alındığında krizlerin kaçınılmaz bir gerçek olduğunu ve giderek artan bir görünüm sergilediğini belirtmek gerekiyor. Bu nedenle krizden kaçmanın mümkün olmadığını, olası krizlere hazır olmanın ve kriz geldiğinde etkili bir şekilde yönetmenin çok daha önemli olduğunu ifade etmek yanlış olmayacak. Dünyayı derinden etkileyen ve küresel krize neden olan Covid-19 salgını ise bunu başka bir boyuta taşıdı ve kriz yönetiminin önemini tekrar hatırlattı.

Gerek işletme içi nedenler, gerekse de işletme dışı nedenlerden kaynaklanan krizlere hazırlıklı olmak ve bu krizleri başarıyla yönetmek hayati önem taşıyor. Bu da etkili bir kriz yönetimini zorunlu kılıyor. Bunu başarıyla yapabilenler ayakta kalabiliyor, başaramayanlar ise büyük itibar kayıpları ve zararlarla karşılaşabiliyor. Hatta faaliyetlerini sürdüremez hale gelebiliyor. Bu nedenle küresel bir krizin içinde olduğumuz bu günlerde işletmelerin bu konuya önem ve öncelik vermesi, krizi yönetebilmek açısından mevcut süreç ve uygulamalarını gözden geçirmesi ve etkili tedbirler alması önem taşıyor.

Gürdoğan Yurtsever

yurtsever@turcomoney.com