– Uzun yıllar Sovyetler Birliği’nin etkisi altında kalan Polanya, 2004 yılında Avrupa Birliği’ne üye olduktan sonra alınan mali desteklerle hızlı bir gelişme kaydetti. Polonya, bugün AB içinde özellikle güvenlik, enerji ve ticaret alanlarında önemli bir aktör konumunda. Almanya ile güçlü ekonomik bağları olan ülke, Doğu Avrupa’da AB’nin “ön cephe ülkesi” olarak tanımlanıyor.
-Polonya hukuk devleti ilkesi, yargı bağımsızlığı ve medya özgürlüğü konularındaki uygulamaları zaman zaman Brüksel ile gerilimlere neden oluyor. Buna rağmen Polonya, AB fonlarından en çok yararlanan ülkelerden biri olmaya devam ediyor. Gelecekte savunma, göç politikası ve enerji güvenliği gibi alanlarda belirleyici rol üstlenmesi bekleniyor.
– Polonya uzun süre göç veren bir ülke konumundayken, Ukrayna ve Belarus gibi komşu ülkelerden gelen işçilerle göç alan bir ülkeye dönüştü. 2022’de 1 milyondan fazla Ukraynalı geçici koruma altında Polonya’ya yerleşti. Genç işgücü göçünün önlenmesi için hükümet, girişimcilik destekleri, konut teşvikleri ve bölgesel kalkınma projelerini uyguluyor.
– Polonya’nın dış politikası, 2022 sonrası dönemde güvenlik merkezli bir yapıya evrildi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi nedeniyle savunma bütçesini hızla artırdı, 2025 bütçesinde GSYH’nin %4,7’si savunma harcamalarına ayrıldı. ABD ile askeri işbirliği derinleştirildi, NATO’nun kilit bir müttefiki hâline gelindi. Polonya, Baltık ve Orta Avrupa ülkeleriyle oluşturduğu Visegrad Grubu çerçevesinde enerji ve göç politikalarında koordinasyon rolü oynuyor.
– Polonya’da üniversite eğitimi parasız olarak veriliyor. Ülke genelinde 400’e yakın yükseköğretim kurumu bulunuyor. Özellikle mühendislik, tıp ve tarım teknolojileri alanlarında İngilizce programlar sunuluyor. Ülkede yabancı öğrenci sayısında artış yaşanıyor. Eğitimde uluslararasılaşma stratejileriyle Türkiye başta olmak üzere birçok ülkeden öğrenci ve akademisyen çekiliyor.
– Polonya, 2004 sonrası dönemde Avrupa’nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri oldu. 2024 itibarıyla GSYH büyümesi %3,3 olarak gerçekleşti. Sanayi üretimi, ihracat fazlası ve iç talep bu büyümenin ana motorlarıdır. Poloya’da AB fonları sayesinde altyapı, eğitim ve sağlık alanlarında da büyük iyileşmeler kaydedildi. OECD verilerine göre kişi başı gelirde Polonya, Macaristan ve Çekya’yı geride bırakmak üzere.
– Polonya, AB içindeki en cazip yatırım destinasyonlarından biri olarak kabul ediliyor. 2023’te doğrudan yabancı yatırım girişi 27 milyar euroyu aştı. Yabancı yatırımcılar için vergi indirimleri, lojistik avantajlar ve kalifiye iş gücü cazip unsurlar arasında yer alıyor. Ancak bürokratik süreçlerin karmaşıklığı, iş gücü açığı ve göçmen politikalarındaki belirsizlikler yatırım kararlarını olumsuz etkileyebilir.
– Türkiye ile Polanya arasındaki ilişkiler, sın yıllarda hızlı bir gelişme gösterdi. Günümüzde savunma sanayi, enerji, ulaşım ve eğitim alanlarında ikili ilişkiler stratejik boyut kazanmış durumda. 2024’de ikili ticaret hacmi 12 milyar doları aştı, karşılıklı büyükelçilikler aktif diyaloğu artırdı. Polonya’da halihazırda 200’den fazla Türk firması faaliyet gösteriyor. Bu firmalar genellikle inşaat, lojistik, tarım makineleri, tekstil ve gıda alanlarında yoğunlaşmış durumda.
– Varşova ve Gdańsk gibi büyük şehirlerde Türk girişimcilere yönelik hızlandırma programları ve ticaret ofisleri mevcut. Polonya’da şirket kurma süreci oldukça kolay. Vergisel teşvikler, yatırımcıları cezbediyor. Erasmus+ ve Horizon Europe gibi programlar aracılığıyla Türkiye ve Polonya üniversiteleri arasında güçlü bir işbirliği ağı kuruldu. Özellikle mühendislik, biyo-malzemeler, ormancılık, enerji ve tarım teknolojileri alanlarında çok sayıda ortak proje yürütülüyor.
PROF. DR. MEHMET YAZICI
Polonya’nın tarihi, Avrupa’nın siyasi ve askeri kırılmalarının merkezinde yer alan, çalkantılı ama dirençli bir hikâyedir. 18. yüzyılın sonunda üç ayrı imparatorluk tarafından paylaşılmasıyla haritadan silinen ülke, 1918’de bağımsızlığını kazansa da 2. Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası ve Sovyetler tarafından yeniden işgal edilmiş. Bu travmalar, ulusal kimliğin dayanıklılığını pekiştirmiş. Savaş sonrasında sosyalist yönetim altında geçen yıllar, baskı altında gelişen muhalefet hareketleri sonucunda 1989’da Dayanışma Sendikası’nın öncülüğünde demokratikleşmeyi getirmiş.
SOĞUK SAVAŞ’TAN AB ÜYELİĞİNE: POLONYA’NIN YOLCULUĞU
Soğuk Savaş boyunca Varşova Paktı’nın önemli bir üyesi olan Polonya, Sovyetler Birliği etkisi altında dışa kapalı bir yönetimle idare edildi. Ancak 1989’daki rejim değişikliği sonrası hızlı bir şekilde Batı’ya yöneldi, 1999’da NATO’ya, 2004’te Avrupa Birliği’ne katılarak güvenlik ve ekonomik entegrasyonunu tamamladı. AB üyeliğiyle birlikte sanayi modernizasyonu, altyapı yatırımları ve yargı reformları gerçekleştirildi. AB fonları sayesinde otoyol ve demiryolu altyapısı büyük ölçüde iyileştirildi.
POLONYA’DA KİMLİK, MİLLİYETÇİLİK VE TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM
Polonya, tarihsel olarak Katolik kimliğiyle özdeşleşmiş bir ülke. Bu durum hem Sovyetler Birliği döneminde hem de AB üyeliği sürecinde ulusal kimliğin korunmasında etkili oldu. Ancak günümüzde geleneksel muhafazakâr yapıyla genç ve şehirli nüfusun modern değerleri arasında belirgin bir gerilim gözleniyor. Milliyetçi söylemler yükselirken, aynı zamanda kadın hakları ve laik yaşam tarzları kamuoyunda daha görünür hâle geldi. Bu toplumsal çeşitlenme, hem siyasette hem de eğitim politikalarında kendini gösteriyor.
POLONYA’NIN AVRUPA BİRLİĞİ’NDEKİ ROLÜ VE GELECEĞİ
Polonya, AB içinde özellikle güvenlik, enerji ve ticaret alanlarında önemli bir aktör konumunda. Almanya ile güçlü ekonomik bağları olan ülke, Doğu Avrupa’da AB’nin “ön cephe ülkesi” olarak tanımlanıyor. Ancak hukuk devleti ilkesi, yargı bağımsızlığı ve medya özgürlüğü konularındaki uygulamaları zaman zaman Brüksel ile gerilimlere neden oluyor. Buna rağmen Polonya, AB fonlarından en çok yararlanan ülkelerden biri olmaya devam ediyor. Gelecekte savunma, göç politikası ve enerji güvenliği gibi alanlarda belirleyici rol üstlenmesi bekleniyor.
GÖÇ VE GENÇLİK POLİTİKALARI: YENİ NESİL POLONYA
Polonya uzun süre göç veren bir ülke konumundayken, Ukrayna ve Belarus gibi komşu ülkelerden gelen işçilerle göç alan bir ülkeye dönüştü. 2022’de 1 milyondan fazla Ukraynalı geçici koruma altında Polonya’ya yerleşti. Genç işgücü göçünün önlenmesi için hükümet, girişimcilik destekleri, konut teşvikleri ve bölgesel kalkınma projelerini uyguluyor. Ancak gençlerin Batı Avrupa’ya yönelimi devam ediyor. Polonya’nın sürdürülebilir kalkınma için genç nüfusa yönelik eğitim, istihdam ve yaşam kalitesi alanlarında daha kapsamlı politikalar geliştirmesi gerekiyor.
POLONYA’NIN YENİ DIŞ POLİTİKA STRATEJİLERİ
Polonya’nın dış politikası, 2022 sonrası dönemde güvenlik merkezli bir yapıya evrildi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi nedeniyle savunma bütçesini hızla artırdı, 2025 bütçesinde GSYH’nin %4,7’si savunma harcamalarına ayrıldı. ABD ile askeri işbirliği derinleştirildi, NATO’nun doğu kanadında kilit bir müttefik hâline gelindi.
Polonya, Baltık ve Orta Avrupa ülkeleriyle oluşturduğu Visegrad Grubu çerçevesinde enerji ve göç politikalarında koordinasyon rolü oynuyor.
POLONYA’DA EĞİTİM VE ÜNİVERSİTELER
Polonya’da üniversite eğitimi parasız olarak veriliyor. Ülke genelinde 400’e yakın yükseköğretim kurumu bulunuyor. Son 10 yılda AB destekli projeler sayesinde Ar-Ge altyapısı geliştirilmiş, akademik yayın sayısı arttı.
Grafik1. Polonya’da Yükseköğretimin Gelişimi
Kaynak: Statistics Poland, European University Association, 2023
Özellikle mühendislik, tıp ve tarım teknolojileri alanlarında İngilizce programlar sunuluyor. Ülkede yabancı öğrenci sayısında artış yaşanıyor. Eğitimde uluslararasılaşma stratejileriyle Türkiye başta olmak üzere birçok ülkeden öğrenci ve akademisyen çekiliyor.
POLONYA EKONOMİSİNİN YÜKSELİŞİ: DOĞU AVRUPA’NIN LOKOMOTİFİ
Polonya, 2004 sonrası dönemde Avrupa’nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri oldu. 2024 itibarıyla GSYİH büyümesi %2,9 olarak gerçekleşti. Sanayi üretimi, ihracat fazlası ve iç talep bu büyümenin ana motorlarıdır.
Polonya, AB’ne üyeliğini izleyen dönem içerisinde ekonominin modernizasyonu, yaşam standartlarının yükseltilmesi ve işsizliğin azaltılması konuları ile ilgili önemli gelişmeler gösterdi, makroekonomik istikrar ile birlikte yüksek büyüme hızları yakaladı. Polonya’nın Avrupa Birliği ekonomisine entegrasyonu, malların ve sermayenin serbest dolaşımı ve yatırım ortamını iyileştirdi. Hayata geçirilen reformlar, Polonya’ya yüksek miktarlarda AB ve üçüncü ülkeler kaynaklı sermayenin gelmesini sağladı.
Tablo 1. Temel Ekonomik Göstergeler
Kaynak: Ticaret Bakanlığı (* işareti olan yıllar tahmini değerleri göstermektedir.)
Ülkenin 2024 yılında ihraç ettiği başlıca ürünler sırasıyla;
İthal ettiği başlıca ürünler ise;
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ekonomik etkileri Polonya’da da hissediliyor. Rusya’ya yapılan doğrudan ihracat, Polonya’nın GSYİH’sının yaklaşık %1,3’ünü oluşturuyor. Bu ihracatın, savaşın devamı ve Rusya’ya yönelik yaptırımların sürmesi halinde her yıl düşmesi bekleniyor. Savaşın Polonya’ya olumsuz etkilerinden bir diğeri de enerji maliyetlerinin yükselmesidir. Bu nedenle Polonya hükümeti toplam gaz ithalatının yaklaşık yarısını oluşturan Rusya’dan yaptığı tüm petrol ve doğal gaz ithalatını ikame etme planı hazırladı.
Yıllar itibarıyla istikrarlı büyüme gösteren Polonya ekonomisinin özellikle 2015 ve 2020 yıllarında ivmelendiği görülüyor. Ayrıca özelleştirme uygulamaları sonucunda, Orta Avrupa ülkeleri içerisinde en fazla doğrudan yabancı sermaye yatırımı alan ülke durumunda.
Poloya’da AB fonları sayesinde altyapı, eğitim ve sağlık alanlarında da büyük iyileşmeler kaydedildi. OECD verilerine göre kişi başı gelirde Polonya, Macaristan ve Çekya’yı geride bırakmak üzere.
POLONYA’NIN ÖNEMLİ SEKTÖRLERİNE BAKIŞ
Polonya ekonomisinde hizmet sektörü %62, sanayi %29, tarım %8 paya sahip. En güçlü sektörler otomotiv, kimya, gıda işleme, savunma sanayi, IT ve oyun yazılımıdır.
Grafik 3. Polonya Ekonomisinde Sektörel Dağılım (2023)
Kaynak: OECD Economic Outlook 2023
2023 yılında oyun sektörü ihracatı 1,3 milyar euroya ulaştı. Ayrıca enerji ve maden sektörlerinde yenilenebilir kaynaklara geçiş süreci hızlanıyor. Yeşil enerji, biyoekonomi ve lojistik merkezleri yeni yatırım alanları arasında öne çıkıyor.
POLONYA’DA YATIRIM ORTAMI: FIRSATLAR VE ZORLUKLAR
Polonya, AB içindeki en cazip yatırım destinasyonlarından biri olarak kabul ediliyor. 2023’te doğrudan yabancı yatırım girişi 27 milyar euroyu aştı. Yabancı yatırımcılar için vergi indirimleri, lojistik avantajlar ve kalifiye iş gücü cazip unsurlar arasında yer alıyor. Ancak bürokratik süreçlerin karmaşıklığı, iş gücü açığı ve göçmen politikalarındaki belirsizlikler yatırım kararlarını olumsuz etkileyebilir.
TARİHSEL KARDEŞLİKTEN STRATEJIK ORTAKLIĞA: TÜRKİYE-POLONYA İLİŞKİLERİ
Türkiye ile Polonya arasındaki ilişkiler 15. yüzyıla kadar uzanıyor. Osmanlı’nın Polonya’nın işgaline karşı gösterdiği diplomatik duruş, iki ülke arasında tarihsel dostluğun temelini attı.
Grafik 4. Türkiye-Polonya İkili Ticaret Hacmi (2000-2024)
Kaynak: T.C. Ticaret Bakanlığı, Poland Trade and Investment Agency, 2024
Polonya 2024 yılında 380 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. İhracat yaptığı başlıca ülkeler ise Almanya, Çekya, Fransa, İngiltere ve Hollanda’dır. Ülkenin ihracatında Türkiye %1,4 pay ile 18. Sırada yer alıyor. 2024 yılında ithalatı ise 379 milyar dolar oldu. Ülkenin ithalat yaptığı başlıca ülkeler ise Almanya, Çin, İtalya, ABD ve Hollanda’dır. Ülkenin ithalatında Türkiye %2,1 pay ile 13. sırada yer alıyor.
Günümüzde savunma sanayi, enerji, ulaşım ve eğitim alanlarında ikili ilişkiler stratejik boyut kazanmış durumda. 2024’de ikili ticaret hacmi 12 milyar doları aştı, karşılıklı büyükelçilikler aktif diyaloğu artırdı.
Türkiye ile Polonya arasındaki ticaret hacmi 2000 yılından itibaren düzenli artış gösterdi. Ticaet hacmi yaklaşık 12 milyar dolara ulaştı. 2024 yılında ülkeye ihracatımız yaklaşık 6,3 milyar dolar, ithalatımız ise 5,6 milyar dolar oldu. 2024 yılında Polonya ile ticarette Türkiye yaklaşık 689 milyon dolar dış ticaret fazlası verdi. 2027 sonuna kadar 15 milyar doları aşması hedeflenen ticaret hacminin 2020-2024 yıllarındaki gelişimi önümüzdeki döneme de ışık tutuyor.
Tablo 2. Türkiye’nin Polonya’ya İhracatında Başlıca Ürünler (bin dolar)
Kaynak: Ticaret Bakanlığı
Polonya’ya ihracatımızda otomobil ve taşıt yedek parçaları önemli bir yer tutmakla birlikte, tekstil ve gıda ihracatı potansiyel taşıyor. Ayrıca Türkiye’yi ziyarete gelen Polonyalı turist sayısının giderek artmakta olması, yüksek potansiyelin değerlendirilebilmesi için bir fırsat yaratıyor.
Tablo 3. Türkiye’nin Polonya’dan İthalatında Başlıca Ürünler (bin dolar)
Polonya’yadan ithalatımızda otomobil ve taşıt yedek parçaları ihracatımızda olduğu gibi önemli bir yer tutmakla birlikte, et ve tekstil makineleri diğer başlıca ithalat kalemlerimiz arasında bulunuyor.
POLONYA’DA TÜRK YATIRIMLARI VE GİRİŞİMCİLİK
Polonya’da halihazırda 200’den fazla Türk firması faaliyet gösteriyor. Bu firmalar genellikle inşaat, lojistik, tarım makineleri, tekstil ve gıda alanlarında yoğunlaşmış durumda. Varşova ve Gdańsk gibi büyük şehirlerde Türk girişimcilere yönelik hızlandırma programları ve ticaret ofisleri mevcut. Polonya’da şirket kurma süreci oldukça kolay. Vergisel teşvikler, yatırımcıları cezbediyor.
AKADEMİK VE BİLİMSEL İŞBİRLİKLERİNDE TÜRKİYE-POLONYA FIRSATLARI
Erasmus+ ve Horizon Europe gibi programlar aracılığıyla Türkiye ve Polonya üniversiteleri arasında güçlü bir işbirliği ağı kuruldu. Özellikle mühendislik, biyo-malzemeler, ormancılık, enerji ve tarım teknolojileri alanlarında çok sayıda ortak proje yürütülüyor. Bu iş birlikleri çerçevesinde öğrenci değişimi, ortak doktora programları ve akademik yayınlar her geçen yıl artıyor.
Prof. Dr. Mehmet Yazıcı
Antalya Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi
yazici@turcomoney.com
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
İsim *
Email *
Bir dahaki sefere yorum yaptığımda kullanılmak üzere adımı, e-posta adresimi ve web site adresimi bu tarayıcıya kaydet.
Δ
This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.
