Yapay zekâya güvenilir mi? Ne kadar güvenilir?

Ali Kamil Uzun

– Yapay zekâ, son yıllarda hayatın birçok alanında sık kullanılan yardımcı araç hâline geldi. Peki yapay zekâya ne kadar güvenebiliriz? Yapay zekanın henüz insan gibi kişisel çıkarları, duyguları, önyargıları yoktur. Bir soruya ya da kullanıcıya göre değişen duygusal tepkiler vermez; aynı bilgi setiyle her seferinde tutarlı biçimde cevap üretebilir. Tarafsızlık konusunda da insanlara kıyasla daha denetlenebilir bir yapıya sahip olduğunu söyleyebiliriz.

– Yapay zeka, inceleme, düzenleme, öneri üretme gibi bilişsel görevlerde çok hızlı ve kaynaklara kolay erişilebilir bir araçtır. Yapay zekâyı, insan aklının yerine geçmek için değil; onu güçlendirmek için tasarlanmış bir araç olarak kabul ederek, ona tamamen güvenmek yerine, dikkatli kullanıldığında son derece güçlü, üretken ve güvenilir bir yardımcı, akıllı bir ortak olarak değerlendirmeliyiz. Söylediklerini bir kaynak değil, bir öneri olarak görmek gerekir.

Yapay zekâ, son yıllarda hayatın birçok alanında sık kullanılan yardımcı araç hâline geldi. Ancak aklımızda hep bir soru var…

Yapay zekâya ne kadar güvenebilirim?

Bu sorunun doğru cevabı, yapay zekânın nasıl çalıştığını ve nasıl çalışmadığını anlamaktan geçer… Bu amaçla, yapay zekâ ürünlerini öne çıkan özellikleri ile değerlendirirsek;

Geniş bir veri sistemi üzerinde geliştirildiği için çok çeşitli konularda bilgi edinme, anlama, açıklama, metin oluşturma, düşünce geliştirme gibi ihtiyaçlarda kolaylık sağlayıcıdır. Henüz insan gibi kişisel çıkarları, duyguları, önyargıları yoktur. Diğer bir ifadeyle bir soruya ya da kullanıcıya göre değişen duygusal tepkiler vermez; aynı bilgi setiyle her seferinde tutarlı biçimde cevap üretebilir.

YAPAY ZEKA, İNSANLARA KIYASLA DAHA DENETLENEBİLİR BİR YAPIYA SAHİP

Tarafsızlık konusunda da insanlara kıyasla daha denetlenebilir bir yapıya sahip olduğunu söyleyebiliriz. İnceleme, düzenleme, öneri üretme gibi bilişsel görevlerde çok hızlı ve kaynaklara kolay erişilebilir bir araçtır. Bu nedenle üretkenlik, araştırma, planlama veya yazım süreçlerinde tercih edilen bir yardımcıdır.

YAPAY ZEKA, BAZI DURUMLARDA YANLIŞ BİLGİ VEREBİLİYOR

Öte yandan, kısıtları açısından değerlendirdiğimizde;

Ürettiği cevaplar sahip olduğu verilere dayalı, bilinç ve algı sahibi olmadığı, gözlemleyemediği için veriyi modelleyip tahmin eden özelliğinden ötürü, doğruluk garantisi beklenmemelidir. Bu nedenle, bazı durumlarda yanlış bilgi verebildiği, bir kavramı karıştırdığı veya soruyu yanlış yorumlayabildiği söz konusu oluyor. Bu durum teknik bir sınırlılığın doğal sonucu olarak ifade ediliyor.

Güncel verilere erişebilecek araçlarla desteğe rağmen bazı bilgiler zaman zaman eksik, gecikmeli veya sınırlı olabilir. Özellikle hızla değişen alanlarda (ekonomi, siyaset, bilimsel keşifler, vb.) kullanıcı kontrolü gerekir. Ayrıca, insanların değer yargıları, kültürel nüansları ya da kişisel deneyimlerindeki farklılıkları sebebiyle bazı yüksek sorumluluk isteyen konularda (tıbbi kararlar, hukuki yorumlar, yatırım kararları, kişisel risk değerlendirmeleri, vb.) tek başına güvenilir bir kaynak olarak değerlendirilmemelidir.

Peki, o hâlde yapay zekâya nasıl güvenmeliyiz?

Yapay zekâyı, insan aklının yerine geçmek için değil; onu güçlendirmek için tasarlanmış bir araç olarak kabul ederek, ona tamamen güvenmek yerine, dikkatli kullanıldığında son derece güçlü, üretken ve güvenilir bir yardımcı, akıllı bir ortak olarak değerlendirmeliyiz.

YAPAY ZEKAYA ELEŞTİREL BİR GÖZLE YAKLAŞILMALI

Herhalde doğru yaklaşım şu olur.

• Söylediklerini bir kaynak değil, bir öneri olarak görmek
• Kritik kararlar için her zaman ek doğrulama yapmak
• Ondan hızlı analiz, alternatif fikir veya düzenleme desteği almak
• Yanlışlarını yakalamak için eleştirel bir gözle yaklaşmak

Sonuç olarak;

Yapay zekâ, bilgi üretimi, yazım, analiz, yaratıcılık ve karar destek süreçlerinde kesintisiz yardımcı olabilecek bir araç olarak görülmelidir. Yönetilebilir bir ilişki içinde olduğumuz akıllı ortağımız olduğunu söyleyebiliriz. Konu güven olunca, düşünmeden edemiyor insan…

Yapay zekânın yapan zekâsı “insan” ne kadar güvenilir acaba?

Kişisel çıkarlarımız, duygularımız, önyargılarımız, değerlerimiz, bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olma konusundaki özgüvenimiz, gezegenimiz üzerinde bıraktığımız ayak izimiz ile bize ne kadar güvenebilir gelecek nesiller?

Uzun lafın kısası;

Yapan zekâ insanın ektiğini biçmesidir yapay zekâ…

Ahlak, akıl ve ayak izimiz gelecek nesiller için hayat üçgenimizdir!

Ali Kamil UZUN

Türkiye İç Denetim Enstitüsü Kurucu ve Onursal Başkanı

uzun@turcomoney.com