Son Haberler

Cari açıkta yapısal dönüşüm!

Türkiye ithalatının finansmanı 2011 ve öncesinde en fazla portföy yatırımları yoluyla sağlanan döviz girişleriyle yapıldı. 2012 Mayıs ayı itibariyle ithalatın finansmanı borçlanma yoluyla sağlanan dövizlerle yapıldı. Bu yapısal bir dönüşüm olup, cari açığın yönetilebilirliği daha da kolaylaştı.

Mayıs-2012 sonuçlarına göre, Türkiye ekonomisinde dış ticaret açığı ve cari açık azalma eğilimine girdi. Son dış ticaret verileri yorumlamadan önce durum tespiti yapalım: Türkiye ekonomisi 1975 yılından bu yana, 6 yılda ( 1988, 1989, 1991, 1994, 1998, 2001) cari fazla, diğer 31 yılın tamamında ise cari açık verdi. 2011 yılında 76,9 milyar dolarla tüm zamanların rekorunu kırdı. Cari açığın GSYİH’ya oranı 2008 -2009 yılları arasında artış eğilimi gösterdi. 2009 yılında bir daralma meydana geldi ve akabinde tekrar artış eğilimine girerek cari açığın GSYİH’ya oranı 2011 yılında % 10 seviyesine ulaştı.

TABLO:1

USD

(000.000)

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Mart

2012

Mayıs

GSYİH

230,494

304,901

390,387

481,497

526,429

648,754

742,094

617,611

731,608

772,298

182,743

Cari açık

-626

-7,515

-14,431

-22,309

-32,249

-38,434

-41,524

-13,370

-46,643

-76,906

-16,243

-27,051

Cari Açık/GSYİH

-0.3%

-2.5%

-3.7%

-4.6%

-6.1%

-5.9%

-5.6%

-2.2%

-6.4%

-10.0%

-8.9%

Cari Açık/GSYİH oranında düşüş eğilimi hakim

2012 Mayıs ayı itibariyle ise, ilk beş ayda birikimli olarak 27 Milyar dolarlık cari açık oluştu. Mevcut trendin devam etmesi halinde 2012 yılının tamamında Cari Açık/GSYİH oranı % 8,5 veya % 9’u seviyesinde şekillenerek 65-70 Milyar dolar civarında olacağını ve beklemekteyiz.

TABLO:2-a

TüRKİYE’NİN öDEMELER DENGESİ

(Mal, Hizmet, Gelir Kısmı)

2011

Kalemler

USD(000.000)

2011

(Ocak-Mayıs)

2012

Ocak

2012

Şubat

2012

Mart

2012

Nisan

2012

Mayıs

2012

(Ocak-Mayıs)

143,397

İhracat

57,129

11,050

12,439

13,985

13,380

13,895

64,749

38,959

Hizmet

12,146

1,960

1,935

2,344

2,576

3,425

12,240

3,952

Gelir

1,856

352

453

459

302

476

2,042

1,734

Cari Transfer

608

51

225

58

140

92

566

188,042

Toplam

71,739

13,413

15,052

16,846

16,398

17,888

79,597

2011

Kalemler

2011

(Ocak-Mayıs)

2012

Ocak

2012

Şubat

2012

Mart

2012

Nisan

2012

Mayıs

2012

(Ocak-Mayıs)

232,538

İthalat

94,425

16,846

17,151

20,014

18,733

20,947

93,691

20,685

Hizmet

8,486

1,376

1,257

1,675

1,594

1,799

7,701

11,725

Gelir

5,820

931

903

1,401

1,051

970

5,256

264,948

Toplam

108,731

19,153

19,311

23,090

21,378

23,716

106,648

2,011

2011

(Ocak-Mayıs)

2012

Ocak

2012

Şubat

2012

Mart

2012

Nisan

2012

Mayıs

2012

Ocak-Mayıs)

-76,906

Cari Açık

-36,992

-5,740

-4,259

-6,244

-4,980

-5,828

-27,051

TABLO:2-b

TüRKİYE’NİN öDEMELER DENGESİ

(Finansal Varlık ve Yükümlülükler Kısmı)

2011

Kalemler

2011 (Ocak-Mayıs)

2012

Ocak

2012

Şubat

2012

Mart

2012

Nisan

2012

Mayıs

2012 (Ocak-Mayıs)

13,406

Direkt yatırım

4,748

874

583

840

200

1,336

3,833

19,298

Portföy Yatırımı-

Varlıklar

13,420

100

945

3,373

1,434

361

6,213

-106

Diğer Yatırım-Varlıklara-

(Para Yetkilileri +Hükumet)

-53

1

-1

-31

-31

-408

Diğer Yatırım-Varlıklara-(

Bankalar)

904

-3,112

2,534

2,090

-465

1,340

2,387

11,909

Diğer Yatırım-Varlıklara-

(Diğer Sektörler)

10,960

1,877

-38

-1,790

542

-175

416

17

Borçlara

(Para Yetkilileri +Hükumet)

-540

26

47

-166

-438

-345

-876

9,982

Borçlar (Bankalar)

3,820

2,190

960

-55

4,017

2,887

9,999

9,808

Borçlara (Diğer Sektörler)

5,164

-695

110

2,328

1,219

3,309

6,271

2,688

Portföy Yatırımı-

Hisse senedi ve Borç. Sent.

1,619

1,301

-143

-357

-224

15

592

799

Rezerv Değişimleri

-17,276

5,342

-2,807

-4,494

-628

-2,398

-4,985

9,513

Net hata noksan

14,226

-2,163

2,068

4,474

-676

-471

3,232

76,906

Toplam Finansman

36,992

5,740

4,259

6,244

4,980

5,828

27,051

Dış ticaret açığında düzelme
ödemeler dengesinin Hem “Mal, Hizmet, Gelir Kısmı” hem de “Finansal Varlık ve Yükümlülükler Kısmı” yapısal değişim süreci içerisine girdi. ödemeler dengesinin 2011 ve 2012 yıllarının ilk beş ayına ait Mal, Hizmet, Gelir ve Cari transferler kısmının karşılaştırıldığı Tablo:2-a incelendiğinde de görüleceği üzere bazı yapısal değişimler oluştu. Şöyle ki; 2011 yılının ilk beş ayına göre 2012 yılının ilk beş ayında;
• İthalat % 0,78 oranında azalırken, ihracat % 13.34 oranında artarak diş ticaret açığı 8,3 milyar dolar Türkiye lehine düzeldi. İhracat içerisinde altının da yer almış olması sağlanan iyileşmeye gölge düşürmez.
• Türkiye’ye giren döviz tutarı ve Net Hata/Noksan kalemi % 63,69 oranında azalarak 44 Milyar dolardan 15,9 milyar dolara geriledi. Gerileyen bu döviz girişine bağlı olarak 2011 yılı ilk 5 ayında rezervlere dâhil edilen tutar 17.2 milyar dolar iken 2012 ilk beş ayında rezervlere dâhil edilen tutar 4.9 milyar dolara düştü.

TABLO:3

SAGLANAN DöVİZ GİRİŞ KAYNAKLARI

2011

(Ocak-Mayıs)

2012

(Ocak- Mayıs)

Fark

İhracat

57,129

64,749

7,620

Hizmet, Gelir, Cari Transfer

304

1,891

1,587

Direkt yatırım

4,748

3,833

-915

Portföy Yatırımı-Varlıklar

15,039

6,805

-8,234

Diğer Yatırımlar

11,811

2,772

-9,039

Borçlanma

8,444

15,394

6,950

Net hata

14,226

3,232

-10,994

Toplam Döviz Girişi

111,701

98,676

-13,025

• Türkiye’ye ihracat, hizmet, gelir ve cari transferler yoluyla giren döviz tutarı 9.2 milyar dolar artmasına rağmen toplamda giren döviz % 11,66 oranında bir azalışla 111,7 milyar dolardan 98,6 milyar dolara düştü. Net azalış 13 milyar dolar.
• Hizmet, gelir ve cari transferlerin pozitif balansı miktar olarak küçük olsa bile 1,5 milyar dolar ve yine ihracat geliri 7,6 milyar dolar artarak cari açığın düşmesine katkı sağladı.
• Ayrıca direk yatırımlar yoluyla sağlanan dövizlerde ufak olmak kaydıyla portföy yatırımları yoluyla sağlanan dövizlerde önemli ölçüde azalma meydana geldi.
• Diğer taraftan borçlanma yoluyla sağlanan dövizler % 82,31 oranında artarak 8,4 milyar dolardan 15,4 milyar dolara yükseldi.
• Kaynağı belli olmayan ve/veya hesap hatası yapılan kısımda da 10,9 milyar dolar azalma meydana geldi.

Sonuç olarak, Türkiye ithalatının finansmanını, 2011 ve öncesinde en fazla portföy yatırımları yoluyla sağlanan döviz girişleriyle yaparken, 2012 Mayıs ayı itibariyle ithalatın finansmanını borçlanma yoluyla sağlanan dövizlerle yaptı. Bu yapısal bir dönüşüm olup, cari açığın yönetilebilirliği daha da kolaylaştı ve kısa dönemli dışsal şoklara karşı kırılganlığı azaldı.

İşçi havaleleri artırılmalı
İşçi havaleleri 1998 yılından itibaren miktar olarak azaldı.Türkiye’de yıllık bazda hizmet, gelir ve cari transferler kalemlerinin net tutarları küçük olsa bile toplamda daima pozitif balanslı olup, cari açığı küçültücü katkı yapmakta. Ancak, Türkiye bu kalemlerle ilgili döviz girişini artırıcı önlemler alabilir. örneğin, cari transferler kalemi içerisinde yer alan işçi havaleleri son yıllarda oldukça azaldı ve 1998 yılında en yüksek tutara ulaştığı 5,3 milyar dolarlık seviyenin oldukça altında kalıyor.

Cari açığın tek kaynağı ithalattır
Türkiye ekonomisi için cari açığın tek kaynağı ithalat olup, ithalatın finansmanı ise büyük önem arz ediyor. Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere 2011 yılının ilk beş ayındaki ithalat toplam döviz girişinin % 84,53’ü olup, bakiye % 15.47’lik kısmı rezerv artışında kullanıldı. 2012 yılı aynı döneminde ise, ithalat, toplam döviz girişinin % 94,95’i olup, bakiye % 5.05’lik kısmı rezerv artışında kullanıldı. İthalat bedellerinin ödenmesinde, sağlanan dövizlerin ithalat talebini karşılayamıyor olması halinde mevcut rezerv stoklarında bulunan dövizlerin kullanılmasına ihtiyaç duyulmakta. Böyle bir durum, TL üzerinde baskı kurarak değer yitirmesine neden oluyor. Nitekim 2012 yılının Ocak ayında böyle bir durum yaşandı. Ancak, 2012 yılı Şubat ve Mayıs ayları arasında ithalat ödemeleri için gerekli olan tutarlardan daha fazla döviz girişi sağlandı ve 4,9 milyar dolarlık fazlalık kısım rezervlere eklendi.

TABLO:4

DöVİZ GİRİŞLERİ VE İTHALAT BEDELLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

USD (000.000)

2011

2011

(Ocak-Mayıs)

2012 Ocak

2012 Şubat

2012 Mart

2012 Nisan

2012 Mayıs

2012

(Ocak-Mayıs)

İhracat

143,397

57,129

11,050

12,439

13,985

13,380

13,895

64,749

Hizmet, Gelir, Cari Transfer

12,235

304

56

453

-215

373

1,224

1,891

Direkt yatırım

13,406

4,748

874

583

840

200

1,336

3,833

Portföy Yatırımı-Varlıklar

21,986

15,039

1,401

802

3,016

1,210

376

6,805

Diğer Yatırımlar

11,395

11,811

-1,235

2,496

301

76

1,134

2,772

Borçlanma

19,807

8,444

1,521

1,117

2,107

4,798

5,851

15,394

Net hata

9,513

14,226

-2,163

2,068

4,474

-676

-471

3,232

Toplam Döviz Girişi

231,739

111,701

11,504

19,958

24,508

19,361

23,345

98,676

İthalat

232,538

94,425

16,846

17,151

20,014

18,733

20,947

93,691

Sağlanan Dövizlerin İthalatı karşılayan kısmı %

100.34%

84.53%

146.44%

85.94%

81.66%

96.76%

89.73%

94.95%

Rezervlerden yapılan ödeme

-799

0

-5,342

0

0

0

0

-5,342

Rezerv Artışı

0

17,276

0

2,807

4,494

628

2,398

10,327

Rezervlerdeki net değişim

-799

17,276

-5,342

2,807

4,494

628

2,398

4,985

TL’nin değerlenme olasılığı büyük
Türkiye ekonomisine döviz girişlerinin düzeyi düşmekle birlikte, girecek olan dövizlerin ithalat bedellerinden çok daha yüksek olacağı bir döneme girildiğini düşünmekteyiz. Bu durum TL’nin daha da değerlenmesi ile sonuçlanacak.

Diğer taraftan, hizmet, gelir ve cari transfer kalemlerinin oynaklık yapısı hemen hemen yok olduğu için, cari açığın dış ticaret açığına oranındaki 1987 ve 2003 yılları arasında görülen oynaklık yapısı da oldukça azaldı ve 2003 yılından sonra tahmin edilebilirlik ve öngörülebilirlik yapısı belli bir istikrara kavuştu. Dolayısıyla ithalat ve ihracat dengesi cari açığın hemen hemen tek belirleyicisi haline geldi.

Orhan öKMEN

JCR EURASIA RATING Başkan

Yorum yok

Yorum Yazın

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.

*

*

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

Site Haritası