İşte girişimcilere finansman sağlayan kuruluşlar…

KOSGEB, bankalar, melek yatırımcılar, kitle fonlaması platformları… İşte girişimcilere finansman sağlayan kuruluşlar…  

– Gerek dünyada gerekse Türkiye’de girişimciler, projelerini hayata geçirmeye çalışırken en çok yaşadıkları sorun, finansman konusunda yoğunlaşıyor. Bu noktada fizilibilite raporları hazırlanmış için farklı kanallardan finansman sağlamak mümkün. İşte KOSGEB’den bankalara, kalkınma ajanslarından melek yatırımcılardan risk sermayesi şirketlerine ve kitle fonlaması platformlarına kadar girişimcilere finansman desteği veren kuruluşlar…

– KOSGEB, kredi ve finansman desteklerini hibe, faizsiz/geri ödemeli krediler ve kredi faiz desteği/teminatlı krediler şeklinde olmak üzere üç ana kategoride sağlıyor. KOSGEB, yeni iş kuran girişimcilere kuruluş ve işletme dönemi için hibe desteği veriyor. Geleneksel girişimci desteğinde toplam hibe üst limiti yaklaşık 65.000 TL iken, ileri teknoloji veya imalat sektöründeki girişimciler için bu üst limit yakın dönemde 375 bin TL’den 2 milyon TL’ye çıkarıldı.

– KOSGEB, KOBİ’lerin Ar-Ge, inovasyon, yalın üretim, dijitalleşme, ihracat, iş geliştirme gibi alanlardaki projelerini de hibe yoluyla destekliyor. Örneğin KOBİ Gelişim Destek Programı (KOBİGEL) ve Ar-Ge, Ür-Ge ve İnovasyon Programları kapsamında uygun bulunan projelere belirli bir hibe oranıyla finansman sağlanıyor. Geri ödeme olmadığı için işletmeler yalnızca proje giderlerini belgelendiriyor ve KOSGEB bu giderleri belirlenen üst limitlere kadar karşılıyor.

– KOSGEB, bazı dönemlerde faizsiz ve/veya uzun vadeli kredi destekleri sunarak KOBİ’lere finansman sağlıyor. Bu destekler “geri ödemeli destek” olarak nitelendiriliyor. İşletmeye belirli şartlarla faizsiz borç veriliyor ve anapara belli bir vadede tahsil ediliyor. Faizsiz kredi programlarında geri ödeme, anapara için geçerli. İşletme, sadece aldığı tutarı vadesinde geri ödüyor. Böylece işletmeler acil nakit ihtiyacını karşılıyor, faaliyetlerini sürdürebiliyor.

– Kredi faiz desteği, KOSGEB’in KOBİ’lerin banka kredilerinin faiz veya kâr payı maliyetini üstlendiği destek türü. Bu modelde işletme, protokol yapılan bankalardan bir kredi kullanıyor; KOSGEB ise bu kredinin faizini belli bir süre veya tutar limitine kadar ödüyor. Sonuç olarak KOBİ, bankadan faizsiz veya düşük faizli kredi almış oluyor. Bu uygulama genellikle KOSGEB KOBİ Kredi Faiz Desteği Yönetmeliği çerçevesinde yürütülüyor.

– KOSGEB’in 2025 yılı itibarıyla girişimci ve KOBİ destekleri için ayırdığı toplam bütçe 7,6 milyar TL seviyesinde. 2025 bütçesinde ayrılan ödeneklerin dağılımı yaklaşık 2,698 milyar TL’si geri ödemesiz (hibe) desteklere, 2,286 milyar TL’si faiz desteklerine ve 2,616 milyar TL’si geri ödemeli kredi desteklerine yönelik olarak planlandı. Böylece KOSGEB, 2025 yılında da hem hibe programlarını hem sıfır faizli kredi uygulamalarını hem de faiz sübvansiyonlarını sürdürecek.

– TÜBİTAK son 5 yılda girişimcilik ve start-up ekosistemine doğrudan aktardığı 800–900 milyon TL kaynak ayırdı. 2025 yılı itibarıyla TÜBİTAK, girişim sermayesi destekleri, bireysel girişimci hibeleri ve Ar-Ge odaklı KOBİ teşvikleriyle toplamda 1 Milyar TL’ye yakın bir kamusal kaynağı girişimcilik ekosistemine tahsis etti. Bu destek, binlerce yeni girişimin kurulmasına ve Türkiye’nin teknoloji tabanlı girişimcilik kapasitesinin artmasını sağlıyor.

– 26 farklı kalkınma ajansı, bölgesel girişimcilik destekleri sunuluyor. Sektörel kümelenmeler, kadın kooperatifleri, tarım-gıda yeniliği gibi tematik alanlara hibe desteği veriliyor. Bu destekleri, KOBİ niteliğinde gerçek veya tüzel kişiler (şirketler), yeni kurulacak işletmeler, kooperatifler, birlikler, teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren firmalar, genç, kadın, engelli girişimciler öncelikli gruplar faydalanabiliyor.

– Kamu bankaları, özel girişimci kredileriyle küçük ve orta ölçekli işletmelere özel finansman sağlıyor. İşini yeni kurmuş kadınlara 350.000 TL’ye kadar, mevcut işletmelere ise 500.000 TL’ye kadar kredi veriyor. 18-30 yaş arasındaki gençlere, ilkokul mezunu olmaları ve işletme süresinin 2 yılı geçmemesi kaydıyla Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı krediler veriliyor. Ayrıca kadınların ekonomik hayata katılımını desteklemek adına birçok teşvik bulunuyor.

– Devlet desteklerinin yanında, özel sektör kuruluşları da girişimcilere finansman desteği sağlıyor. Özel bankalardan gerçek kişi kadın şahıs işletmeleri veya hisselerinin en az %50’si kadın girişimcilere ait olan tüzel kişi işletmelere yönelik olarak sunuluyor. İşini kurmuş kadın girişimciler için maksimum 150.000 TL, yeni iş kuran kadın girişimciler için ise azami 100.000 TL kredi imkanı sağlanıyor.

– Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde faaliyet gösteren veya TÜBİTAK, KOSGEB gibi kamu kurumlarının teknoloji odaklı hibe/destek programlarından yararlanan girişimcilere de destek sunuluyor. Üst limiti maksimum 300.000 TL olan krediler, üniversitelerin yüksekokul veya fakültelerinden mezun, eğitimini aldığı ve en az 2 yıl deneyim kazandığı iş kolunda kendi iş yerini açmak isteyen 45 yaşını aşmamış girişimcilere  veriliyor.

– Girişimcilere finansman sağlayan kanallardan biri de kilte fonlaması platformları. Ocak 2025 itibarıyla SPK tarafından yetkilendirilmiş 18 paya dayalı kitle fonlaması platformu bulunuyor. Kitle fonlamasından yararlanmak isteyen girişimcilerin Türkiye’de kurulu anonim veya limited şirket statüsünde olmaları gerekiyor. Ancak, limited şirketlerin fon toplama öncesinde anonim şirkete dönüşmeleri zorunlu. ​

– Kitle fonlaması sisteminden yararlanmak için gelişme potansiyeli taşıyan, teknoloji ve/veya üretimle ilgili projelere sahip olunması gerekiyor. Toplanan fonların, projede belirtilen amaçlar doğrultusunda kullanılması ve yatırımcılara düzenli bilgilendirme yapılması şart. Fon toplama işlemlerinin, SPK tarafından yetkilendirilmiş kitle fonlaması platformları aracılığıyla gerçekleştirilmesi gerekiyor. ​

– Girişimciler için finansman kanallarından biri de Girişimcilik Sermayesi Yatırım Fonları. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) verilerine göre, 2024 itibarıyla Türkiye’de aktif 150’den fazla GSYF bulunuyor. Toplam portföy büyüklüğü, kamusal destekli 4 fon da dahil olmak üzere 2024 sonunda yaklaşık 70 milyar TL’ye ulaştı. Özellikle teknoloji, fintech, sağlık teknolojileri ve sürdürülebilirlik alanlarında yatırımlar yoğunlaşıyor.

Girişimcilik, bir ülkenin ekonomik büyümesini yönlendirmede, inovasyonu teşvik etmede ve istihdam fırsatları yaratmada önemli bir rol oynar. Dünya üzerindeki tüm devletler ve özel sektör kuruluşları, stratejik politikalar, beceri geliştirme girişimleri, finansal katılım programları ve sürdürülebilir ekosistemler oluşturma yoluyla girişimci bir kültür geliştirmenin önemini kabul ediyor.

Türkiye’de girişimcilik, yeni girişimleri teşvik etmeye ve küçük ve orta ölçekli işletmelerin büyümesini desteklemeye adanmış önemli çabalarla ülkenin ekonomik kalkınma stratejisinin kritik bir bileşeni olarak ortaya çıktı. Girişimcilik, küçük işletmeler kurmanın ötesine uzanarak bireylerin hayatlarını iyileştirme fırsatlarını belirleyebilecekleri ve vizyonları doğrultusunda hareket edebilecekleri ortamlar yaratmayı amaçlar. Bu tür küçük ve erken aşama işletmeler bir ülkenin GSYİH’sine, ihracatına ve genel istihdam oranlarına önemli ölçüde katkıda bulunuyor. Dünyanın birçok ülkesi gibi Türkiye de ekonomik büyümeyi sağlamak için girişimciliği teşvik ediyor. Aynı şekilde girişimciliği mali yardımlar ve vergi teşviklerinden eğitim programlarına kadar çeşitli yollarla destekleniyor.

Girişimcilik faaliyetleri, ekonomik büyümenin ve toplumsal refahın önemli motorlarından birisi olarak, yenilikçi fikirlerin iş modellerine dönüşmesi, istihdam yaratılması ve yerel ekonomilerin canlanması açısından büyük önem taşıyor. Ancak bir iş fikrinin hayata geçirilmesi, çoğu zaman finansmana erişim sorunlarıyla karşı karşıya kalır. Bu noktada devletin ve finans kuruluşlarının sunduğu destekler, girişimciliğin sürdürülebilirliğini ve yaygınlığını artırmak adına hayati rol oynar. Türkiye, bu alanda çeşitli destek mekanizmaları ve özel teşvik modelleri ile girişimcilik ekosistemini güçlendirmeye yönelik önemli adımlar attı.

Gelir dağılımı adaletsizliğinin getirdiği sermaye kıtlığı, başlangıç için önemli bir engel oluşturuyor, girişimlerin kurulması ve büyümesi için yeterli dış finansal kaynaklara erişim büyük önem arz ediyor. Türk KOBİ’leri çeşitli iç ve dış finansmana erişim problemleri ve finansal okuryazarlığın düşük olması yanında vergi ve teşvik kısıtları gibi nedenlerle gelişimleri sırasında önemli engellerle karşılaşıyor. Girişimciliğin finansmanı konusu, özkaynak ve borç finansmanı yanında risk sermayesi, melek yatırımcılık, kuluçka programları, devlet destekleri ve hibeleri de dahil olmak üzere yeni kurulan ve büyüyen işletmeler tarafından kullanılan finansman kaynaklarını, yatırım araçlarını ve finansal yönetim uygulamaları kapsıyor.

Bununla birlikte Türkiye’de, diğer birçok gelişmekte olan ülkede olduğu gibi, finansal teknolojilerin (fintech) ve internet tabanlı kuruluşların KOBİ faaliyetleri üzerindeki etkisi en az bankalar ve devlet teşvikleri kadar önemli. Ürün çeşitliliği, finans dışı kaynaklara erişim, yeni pazarlar, lojistik gibi konularda KOBİ’ler için çözüm üreten yazılım şirketleri, finansman kaynakları kadar önemli pek çok konuda uygun maliyetlerle çözüm üretiyor. Genç girişimciler ve girişimci adaylarına yol göstermesi için daha fazla erken aşama girişimcilik finansmanının ana konusunu oluşturan kamu ve özel sektör kaynaklarını ve desteklerini şöyle özetleyebiliriz…

KAMU DESTEKLERİ: DEVLET ELİYLE GİRİŞİMCİLİĞİN GÜÇLENDİRİLMESİ

Kamu destekleri, Türkiye’de girişimcilik faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ve sürdürülebilir hale getirilmesi için temel dayanaklardan biri. Bu destekler genellikle hibe, faizsiz kredi, vergi avantajları ve altyapı desteği gibi araçlarla sunuluyor.

Türkiye’de Kamu Kaynaklı Girişimcilik Desteklerinin Dağılımı

Kaynak: KOSGEB, KGF, TÜRKONFED ve ilgili kamu raporlarından derlenmiştir.

 KOSGEB destekleri özellikle 2022 ve 2023 yıllarında pandemi ve afet etkileriyle belirgin artış gösterdi. İşte yıllar bazında destek alan işletme sayıları ve toplam finansman tutarları…

2020–2024 KOSGEB Kredi ve Finansman Destekleri

Yıl	Destek Sağlanan KOBİ/Girişimci Sayısı	Toplam Destek Tutarı (milyar TL)
2020	68.803	1,52
2021	70.000	2
2022	102.828	9,11
2023	106.776	18,13
2024	57.000	13,2

Kaynak: KOSGEB, Anadolu Ajansı, Ekonomi Gazetesi

KOSGEB DESTEK TÜRLERİ VE ŞARTLARI

KOSGEB’in kredi ve finansman desteklerini temelde hibe (geri ödemesiz destekler), faizsiz/geri ödemeli krediler ve kredi faiz desteği/teminatlı krediler şeklinde üç ana kategoride toplamak mümkün. İşte KOSGEB’in destek türleri ve koşulları…

1. Hibe Destekleri (Geri Ödemesiz Destekler)

Hibe destekler, KOSGEB’in işletmelere geri ödemesiz olarak sağladığı finansman destekleridir. Bu kapsamdaki programlarda KOSGEB, belirli gider kalemlerini veya proje harcamalarını karşılıksız olarak destekliyor. Örneğin:

• Girişimcilik Destekleri: KOSGEB, yeni iş kuran girişimcilere kuruluş ve işletme dönemi için hibe desteği veriyor. Geleneksel girişimci desteğinde toplam hibe üst limiti yaklaşık 65.000 TL iken, ileri teknoloji veya imalat sektöründeki girişimciler için bu üst limit yakın dönemde 375 bin TL’den 2 milyon TL’ye çıkarıldı​(kosgeb.gov.tr). Bu destekten yararlanmak için girişimcinin KOSGEB onaylı girişimcilik eğitimini tamamlamış olması, işletmesini destek programı yönergelerine uygun sektörlerde kurmuş olması ve KOSGEB veri tabanına kayıtlı olması gerekiyor. Kadın, genç (18–30), engelli, gazi ve şehit yakını girişimcilere ilave destek avantajları sağlanıyor. (Örneğin +10.000 TL kuruluş desteği) ve bu gruplar öncelikli değerlendiriliyor. Girişimci hibelerinde genellikle iş planı onayı gibi değerlendirme kriterleri uygulanıyor; kurul tarafından iş fikri/proje değerlendirilen girişimci uygun görülürse destek alıyor. Geri ödeme koşulu yoktur, ancak girişimcinin işletmesini belirli bir süre faal tutması ve desteklenen giderleri belgelendirmesi şart.
• KOBİ Gelişim, Ar-Ge ve Proje Destekleri: KOSGEB, KOBİ’lerin Ar-Ge, inovasyon, yalın üretim, dijitalleşme, ihracat, iş geliştirme gibi alanlardaki projelerini de hibe yoluyla destekliyor. Örneğin KOBİ Gelişim Destek Programı (KOBİGEL) ve Ar-Ge, Ür-Ge ve İnovasyon Programları kapsamında uygun bulunan projelere belirli bir hibe oranıyla finansman sağlanıyor. Bu programlarda başvuru koşulları çağrı duyurusunda belirtilen temalara/projelere uygun olmak, KOSGEB’in desteklediği NACE sektör kodlarında faaliyet göstermek ve belirlenen diğer kriterleri sağlıyor. Sektörel öncelikler bu programlarda önemli. Örneğin imalat, yüksek teknoloji veya katma değerli üretim konularındaki projeler öncelikli değerlendiriliyor. Desteklenecek proje teklifleri KOSGEB uzmanlarınca teknik ve mali açıdan değerlendirme kurulunda puanlanıyor. Yeterli puanı alan projeler hibe almaya hak kazanıyor. Hibe oranı genellikle %60–70 civarında olup (%80’e varan oranlar öncelikli bölgeler/işletmeler için uygulanabilir), kalan tutar işletme tarafından karşılanıyor. Geri ödeme olmadığı için işletmeler yalnızca proje giderlerini belgelendiriyor ve KOSGEB bu giderleri belirlenen üst limitlere kadar karşılıyor (aa.com.tr).

Hibe desteklerinde sektörel kısıtlar olabileceğini de not etmek gerekiyor. KOSGEB mevzuatı gereği tarım, finans, eğitim gibi bazı sektörler destek kapsamı dışında bırakılabilir (Örneğin, döviz kazandırmayan şahıs firmaları veya bazı hizmet faaliyetleri desteklenmiyor). Desteklenen sektörler listesi Resmî Gazete’de yayımlandı, KOSGEB’in web sitesinde ilan edildi. Genel olarak imalat sanayi, teknolojik hizmetler, ticaret ve yenilikçi faaliyetler KOSGEB hibelerinde öncelikli. Nitekim 2024 yılında KOSGEB’in sağladığı finansman desteğinin yaklaşık %45’inin imalat sanayine yöneldiği resmi olarak açıklandı​.

2. Faizsiz Krediler (Geri Ödemeli Destek Programları)

KOSGEB, bazı dönemlerde faizsiz ve/veya uzun vadeli kredi destekleri sunarak KOBİ’lere finansman imkânı sağlıyor. Bu tür destekler KOSGEB terminolojisinde “geri ödemeli destek” olarak geçiyor; İşletmeye belirli şartlarla faizsiz borç veriliyor ve anapara belli bir vadede geri tahsil ediliyor. Önemli örnekler şunlar:

• Mikro ve Küçük İşletmelere Hızlı Destek Programı (2021–2022): COVID-19 salgınının KOBİ’ler üzerindeki olumsuz etkilerini hafifletmek ve istihdamı desteklemek amacıyla KOSGEB tarafından 2021’de başlatılan bu program, faizsiz ve teminatsız kredi formatında uygulandı.
• Başvuru koşulları: 2019’da en az 75 bin TL ciro yapan, 50’den az çalışanı olan mikro veya küçük işletmelerden, pandemiden etkilenen imalat, ticaret ve bazı hizmet sektörlerindeki firmalar başvurabildi​. Programın özgün koşulu, işletmelerin yeni istihdam yaratma taahhüdünde bulunmasıydı. Başvuran KOBİ, 2021 yılı ortalama çalışan sayısına ek olarak yeni personel almayı ve bu personeli 12 ay istihdamda tutmayı taahhüt etmek zorundaydı​. Destek tutarı, alınan her bir yeni personel için 100.000 TL (kadın çalışan için 110.000 TL) olarak belirlendi​. Mikro işletmeler en fazla 2 personel, küçük işletmeler 5 personel için bu destekten faydalanabildi​. Sektörel öncelik olarak salgından en çok etkilenen imalat ve belirli hizmet sektörleri programa dâhil edildi​. Bu kredi tamamen faizsiz, komisyonsuz ve teminat gerektirmeden KOSGEB tarafından doğrudan sağlandı​.
• Geri ödeme koşulları:  24 ay (2 yıl) anapara ödemesiz dönem sonrası, destek tutarı 6 eşit taksitte (her dört ayda bir) geri ödeniyor​. Örneğin, bu program kapsamında 2022 yılında 12 binden fazla işletmeye toplam 7,5 milyar TL faizsiz kredi kullandırıldı.
• Acil Durum ve Afet Destek Kredileri: KOSGEB, deprem, sel, salgın gibi olağanüstü durumlarda özel faizsiz kredi programları da uyguluyor. Örneğin 2023 deprem felaketi sonrasında deprem bölgesindeki mikro ve küçük işletmelere yönelik “Deprem Acil Destek Kredisi” programı devreye alındı. Bu programda da işletmelere belirli bir üst limite kadar (örneğin 250.000 TL gibi) faizsiz ve ilk yılı geri ödemesiz kredi sunuldu, böylece bölge ekonomisinin canlanması hedeflendi. Başvuru koşulu olarak deprem bölgesinde faaliyet gösterme ve depremden dolayı iş kaybına uğrama kriterleri arandı. Benzer şekilde, geçmiş yıllarda da KOSGEB, afetlerden etkilenen illerde Acil Destek Kredisi adı altında faizsiz/geri ödemeli finansman imkânları tanımladı (​aa.com.tr).

Faizsiz kredi programlarının değerlendirme ve öncelik kriterleri, programın amacına göre belirleniyor. Hızlı Destek Programı’nda başvuran işletmelerin taahhüt ettikleri istihdam sayısı  bir kriter olarak kabul edildi ve toplam yaratılacak istihdam sayısına göre destek onayları verildi. Bu tür programlarda genellikle başvuru süresi sınırlı olup (belirli bir çağrı dönemi içinde), bütçe tahsisatı da sınırlı.

Özetle, faizsiz kredi destekleri belirli şartları karşılayan KOBİ’lere sıfır faizli finansman sağlıyor. Geri ödeme anapara için geçerli olup, işletme yalnızca aldığı tutarı vadesinde geri ödüyor. Bu desteklerle KOSGEB, işletmelerin acil nakit ihtiyacını karşılayarak faaliyetlerini sürdürmelerine katkı sunuyor.

3. Kredi Faiz Desteği ve Teminatlı Krediler

Kredi faiz desteği, KOSGEB’in KOBİ’lerin banka kredilerinin faiz veya kâr payı maliyetini üstlendiği destek türü. Bu modelde işletme, protokol yapılan bankalardan bir kredi kullanıyor; KOSGEB ise bu kredinin faizini belli bir süre veya tutar limitine kadar ödüyor. Sonuç olarak KOBİ, bankadan faizsiz veya düşük faizli kredi almış olur. Bu uygulama genellikle KOSGEB KOBİ Kredi Faiz Desteği Yönetmeliği çerçevesinde yürütülür. Örneğin:

• İşletme Sermayesi ve Makine Teçhizat Kredi Faiz Destekleri: KOSGEB, geçmiş yıllarda KOBİ’lerin işletme sermayesi ihtiyaçları veya makine-teçhizat yatırımları için bankalardan kullandıkları kredilerin faizlerini karşıladı. 2018 yılında uygulanan “Makine Teçhizat Kredi Faiz Desteği” programında birçok işletme bankalardan aldıkları yatırım kredilerini KOSGEB faiz desteğiyle sıfır faizli olarak geri ödedi​. Bu tür programlarda kredi anaparası genelde bir üst limit ile sınırlanıyor (Örneğin işletme başına 300.000 TL kredi gibi) ve KOSGEB belirlenen faiz oranı üzerinden faizin tamamını veya belli bir kısmını ödüyor. Başvuru şartları arasında KOSGEB veri tabanına kayıtlı ve KOBİ tanımına uygun olmak, desteklenen sektörlerden birinde faaliyet göstermek, ayrıca program özelinde tanımlanmış kriterlere uymak (örneğin makine yatırımı yapacak olmak) bulunuyor. Değerlendirme genellikle kredi başvurusunun banka ve KOSGEB tarafından ortak incelenmesiyle yapılıyor; finansal yeterlilik ve projenin amacı uygun ise onaylanıyor.
• Acil Destek Kredi Faiz Desteği: Salgın veya deprem gibi dönemlerde, Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı krediler devreye sokuldu. Örneğin, 2020’de pandemi başlangıcında KOSGEB, kamu bankaları aracılığıyla KOBİ’lere sunulan Acil Destek Kredilerinin faizlerini karşıladı​. Bu kapsamda 2020’de 14.544 işletmeye toplam 157,7 milyon TL tutarında faiz desteği sağlandı​. Bu destek sayesinde, özellikle Kilis, Elazığ, Malatya, Rize, Giresun gibi afet yaşayan illerde KOBİ’ler acil durum kredilerini faizsiz kullanabildiler​. Faiz desteği programlarında kredinin teminat sorunu, genellikle KGF aracılığıyla çözülüyor (aa.com.tr).

Kredi faiz desteği programlarının sektörel öncelikleri, o dönemin politika önceliklerine göre belirleniyor. Örneğin, imalat sanayiinin desteklenmesi amacıyla imalat sektöründeki KOBİ’lere özel düşük faizli kredi kampanyaları düzenlenebilir. Nitekim 2025 Merkezi Bütçe hedeflerinde KOSGEB desteklerinin içinde imalat sanayine ayrılan payın %74’e çıkarılması öngörüldü​, bu da imalatçı KOBİ’lere finansman desteklerinin (hibe veya faiz sübvansiyonu şeklinde) artarak devam edeceğine işaret ediyor. Faiz desteklerinde de bölgesel öncelikler uygulanabiliyor; kalkınmada öncelikli yörelerdeki işletmelere yönelik kredi destekleri daha yüksek bütçeyle yürütülüyor.

Özetle, KOSGEB’in teminatlı kredi/faiz desteği mekanizması, KOBİ’lerin bankalardan alacakları kredilerin faiz yükünü ortadan kaldırmaya yöneliktir. İşletmeler için süreç, KOSGEB ile anlaşmalı bankaya kredi başvurusu yapıp onay aldıktan sonra krediyi kullanmak ve anaparasını ödemek şeklindedir; faiz kısmı KOSGEB bütçesinden bankaya ödeniyor. Bu destek türü, KOSGEB kaynaklarının çarpan etkisiyle daha fazla kredi hacmi yaratmasına olanak tanır ve KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştırıyor.

2025 YILI BÜTÇESİ VE HEDEFLENEN DESTEKLER

2025 yılı itibarıyla KOSGEB’in girişimci ve KOBİ destekleri için ayırdığı toplam bütçe 7,6 milyar TL seviyesinde. 2024 yılına göre %48 oranında artırılan bu bütçe, KOSGEB destek programlarının genişletileceğini gösteriyor​. 2025 bütçesinde ayrılan ödeneklerin dağılımı yaklaşık 2,698 milyar TL’si geri ödemesiz (hibe) desteklere, 2,286 milyar TL’si faiz desteklerine ve 2,616 milyar TL’si geri ödemeli kredi desteklerine yönelik olarak planlandı. Bu sayede KOSGEB, 2025 yılında da hem hibe programlarını hem sıfır faizli kredi uygulamalarını hem de faiz sübvansiyonlarını güçlü biçimde sürdürecek.

Resmi hedeflere göre, 2024 sonunda 51 bin civarında KOBİ’ye ulaşması beklenen yıllık desteklenen işletme sayısının 2025’te 52 bine çıkarılması öngörüldü​. Ayrıca KOSGEB, 2025 yılında imalat sanayi başta olmak üzere stratejik sektörlere verdiği destek oranını artırmayı planlıyor (toplam desteklerin %74’ünün imalat sektörüne yöneltilmesi hedeflendi)​. Girişimcilik cephesinde ise, 2025 sonuna kadar 52.500 kadının KOSGEB’den girişimcilik belgesi alması ve desteklenen kadın girişimci sayısının en az 8.500 olması hedefleniyor​ (Bigpara.com).

KOSGEB 2025 yılı için bütçesini kayda değer biçimde artırarak daha fazla işletmeye ve girişimciye ulaşmayı planladı. Desteklerin türleri ve şartları işletmelerin ihtiyacına göre çeşitlendirildi. Hibe, faizsiz kredi ve faiz desteği gibi araçlarla KOBİ’lerin yatırım, işletme sermayesi ve büyüme ihtiyaçlarına cevap veriliyor. Bu kapsamda, KOSGEB hem ekonomik kalkınmayı hem de istihdamı destekleyen kritik bir rol oynamaya devam ediyor.

TÜBİTAK’IN GİRİŞİMCİLERE SAĞLADIĞI DESTEKLER

1512 Girişim Sermayesi Programı (BİGG)

Destek “hibe” değil “yatırım” şeklinde veriliyor. TÜBİTAK, kurduğu BiGG Yatırım Fonu üzerinden girişimcilere sermaye sağlıyor. Girişimciler, hızlandırma sonrası TÜBİTAK panel değerlendirmesinde başarılı olurlarsa, şirket kurmaları şartıyla tohum yatırımı alıyorlar. 2024’te yaklaşık 250 girişimci bu kapsamda yatırım almaya hak kazandı. TÜBİTAK’ın her girişime koyduğu sermaye payı, şirket sermayesinin azami %5’i karşılığında.​(tubitak.gov.tr). İlave olarak, TÜBİTAK bazı özel programlarla ortak yatırımlar yaparak girişim başına sağlanan toplam yatırımı artırabiliyor​. Bu program Türkiye’de ilk yatırım tabanlı girişimcilik destek modeli olup, TÜBİTAK’ın genç girişimlere yatırımcı kimliğiyle de destek vermesini sağladı.

BiGG programının devamı olarak devreye alınan Yatırım 1812 programı, 2023 itibarıyla yatırım bazlı destek modeli. Bu programda TÜBİTAK, başarılı bulunan iş planlarına hibe yerine tohum yatırım yaparak ortaklık payı alıyor​.

Program 3 aşamalı:

(1) Uygulayıcı kuruluşlar eliyle hızlandırma ve eğitim;

(2) TÜBİTAK’tan Mükemmeliyet Mührü alan girişimcilerin şirket kurarak TÜBİTAK BiGG Yatırım Fonu’ndan tohum öncesi yatırım alması (TÜBİTAK desteği karşılığı en fazla %5 şirket payı)​

(3) Girişimin dış yatırım alması halinde eş-yatırım desteği olarak sağlanıyor. 2024 yılında yapılan BiGG Yatırım çağrılarının sonuçları şöyle (programın ilk çağrılarıdır):

• 2024/1 Çağrısı: 1917 başvuru arasından 115 girişimci, TÜBİTAK panellerince uygun bulunarak tohum yatırımı aşamasına geçmeye hak kazandı​. Bu girişimciler 2024 Temmuz itibarıyla şirketlerini kurup BiGG Fonu’ndan yatırım almaya başladı. Bu kapsamdaki girişimler yaklaşık 900.000 TL seviyesinde TÜBİTAK tohum yatırımı alıyor. Bu çağrıda BiGG Yatırım programı altı tematik öncelik alanında (akıllı ulaşım, akıllı üretim, enerji ve temiz teknolojiler, dijital dönüşüm, sağlık ve iyi yaşam, sürdürülebilir tarım) proje kabul etti​.
• 2024/2 Çağrısı: 1768 başvurudan 133 girişimci almaya hak kazandı; önceki çağrıdan eş-yatırım hakkı kazandı 1 girişimciyle birlikte toplam 134 girişimci listelendi. Destek olarak 900 bin TL seviyesinde TÜBİTAK yatırımı ve uygun durumlarda ek yatırım desteği öngörüldü.

1514 – Girişim Sermayesi Destekleme Programı

1514 programı, girişim sermayesi fonları kurulmasını teşvik ederek teknoloji tabanlı girişimlere dolaylı sermaye desteği sağlamak amacıyla 2018 yılında başlatıldı​. TÜBİTAK bu program kapsamında, seçilen girişim sermayesi fonlarına hibe desteği verip Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın da katılımıyla fonların oluşturulmasını sağlıyor.

Son 5 yılda programın ikinci fazı hayata geçirilmiş ve yeni fonlar kuruldu:

• 2020: 1514 programının ilk çağrısı sonuçlarını vermeye başladı. Bu dönemde TÜBİTAK ile Hazine ve Maliye Bakanlığı arasında işbirliği protokolü imzalanarak fon kurulumu mekanizması oluşturuldu​. 2018–2019’da seçilen ilk fonlar 2020 itibarıyla yatırım yapmaya başlamıştı. TÜBİTAK her bir fona en fazla 15 Milyon TL hibe desteği taahhüt etti​ (üniversite TTO’ları/Teknoparkları üzerinden). 2020 yılında devam eden ilk fonlar aracılığıyla onlarca erken aşama şirkete yatırım süreçleri başlatıldı.
• 2021: 1514 programının ikinci çağrısı bu yıl sonuçlandı. Yapılan değerlendirme ile 4 yeni girişim sermayesi fonu kurulmasına karar verildi. Seçilen fonlar: Collective Spark Fund II, Diffusion Capital Partners (DCP) Fund II, 500 Startups İstanbul Fund II ve Boğaziçi Ventures (Gedik) Fund​. Bu fonların kuruluşunda üniversite teknoloji transfer ofisleri ve teknoparklar da yatırımcı ortak olarak yer aldı. TÜBİTAK, 2021 sonu itibarıyla bu 4 fona toplam 26,75 Milyon TL hibe kaynağı aktaracağını taahhüt etti; Hazine ve Maliye Bakanlığı ise yaklaşık 330 milyon TL ile bu fonlara katıldı​. Diğer özel ve kurumsal yatırımcıların katkısıyla birlikte toplam 1,7 Milyar TL büyüklüğünde fonlar oluşturuldu​ (tubitak.gov.tr). Bu tutar, TÜBİTAK katkısının 63 katı büyüklüğünde bir kaynağa denk geliyor​.
• 2022: Kurulan 4 girişim sermayesi fonu 2022 yılında fiilen yatırıma başladı. Bu fonlar, yıl içinde birçok teknoloji şirketine sermaye yatırımı gerçekleştirdi. TÜBİTAK 1514 programı sayesinde 2022 sonu itibarıyla bu 4 fon tarafından 50’den fazla start-up şirkete yatırım yapılmış ve bu şirketler büyüme sermayesine kavuştu. Belirtelim ki finanse edilen firmalar fintech, yapay zeka, oyun, biyoteknoloji gibi alanlarda yoğunlaşıyor. TÜBİTAK’ın bu yıl fonlara aktardığı hibe tutarı 1,76 Milyon TL olarak gerçekleşti​(tubitak.gov.tr).
• 2023–2024: 1514 programı kapsamında yeni fonların kurulumu için çalışmalar devam etti. Örneğin Arz Portföy Teknogirişim Sermayesi Fonu gibi ilave fonlar da ekosisteme dahil oldu. 2023 itibarıyla toplamda 8 adet 1514 fonu aktif hale geldi ve bu fonların birleşik portföyü onlarca start-up’a yatırımı sürdürdü. 1514 programının koşulları gereği fonlar bağımsız profesyonel yönetimlerce idare ediliyor, belirli bir kısmı ülkemizde yerleşik erken aşama teknoloji şirketlerine yatırılmak üzere yapılandırılıyor​. Programın yenilikçi şartlarından biri, üniversite TTO’ları ve Teknoparklarının yatırımcı olarak fonlara katılması ve böylece akademi-sanayi-girişim sermayesi arasında köprü kurulması​. TÜBİTAK’ın her bir fondaki desteği hibe niteliğinde olup fon giderlerini karşılamaya yöneliktir; doğrudan startup şirketlere ortak olmaz ancak fonlar üzerinden dolaylı destek sağlanıyor. 1514 programı sayesinde 2020–2024 döneminde 100’ün üzerinde teknoloji girişimi, toplam 1,7 Milyar TL pay aldı.

Ar-Ge Odaklı Girişimcilik Destekleri (Ar-Ge KOBİ Destekleri)

TÜBİTAK, doğrudan girişimci bireyler dışında Ar-Ge odaklı KOBİ’lere yönelik hibelerle de girişimcilik ekosistemini destekliyor. Bu kapsamda özellikle 1507 – KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı öne çıkıyor. 1507 programı, ilk defa Ar-Ge projesi yapacak küçük işletmelere kolaylaştırılmış şartlarda hibe sağlayarak onları Ar-Ge’ye ve inovatif girişimciliğe teşvik etmeyi amaçlıyor.

Son 5 yılda 1507 programı çağrı esaslı olarak yürütüldü ve binlerce KOBİ projesine destek verildi:

• 2020: 1507 programı 2020 yılında iki çağrı dönemiyle yürütüldü. 1. çağrı sonucunda 75 proje desteklenmeye hak kazandı​, 2. çağrıda ise 182 proje destek kapsamına alındı​. Böylece 2020’de toplam 257 KOBİ projesi fonlandı. Her bir proje için bütçe üst sınırı bu dönemde 500.000 TL olup giderlerin %75’ine kadar hibe desteği verildi​. Bu yıl öncelikli sektör ayrımı yapılmaksızın KOBİ’lerin ürün/process Ar-Ge projeleri değerlendirildi.
• 2021: 2021’de de 1507 çağrıları devam etti. Yıl içinde yaklaşık 200+ proje (tahminen) desteklendi. TÜBİTAK, 2021’de 1507 programı için yaklaşık 100 milyon TL kaynak kullandı (2022 bütçe verilerine göre) – örneğin 2022’de 1507 programı kapsamında 122,97 Milyon TL hibe ödemesi yapıldı​, 2021’de de benzer büyüklükte ödeme gerçekleştiği anlaşılıyor. 2021 itibarıyla 1507 programında proje başına hibe üst limiti 600.000 TL civarına yükseltildi, değerlendirmede “ilk proje” başvurularına ek puan gibi kolaylıklar getirildi.
• 2022: Bu yıldan itibaren 1507 ve 1501 (büyük ölçekli Ar-Ge) programları kısmen sürekli başvuru esasına geçmeye başladı. 2022-1 ve 2022-2 dönemlerinde toplam 600’ün üzerinde KOBİ Ar-Ge projesi desteklendi. Örneğin sadece 2022 yılı 2. çağrısında 734 başvurudan 325 projenin desteklenmesine karar verildi​. Destek oranı %75, proje başına ortalama bütçe ~500-600 bin TL seviyesinde. Bu yıl 1507 projeleri arasında COVID-19 ile mücadeleye yönelik özel çağrılar da açılmış, belirli alanlara öncelik tanındı.
• 2023: 1507 programı 2023’de sürekli açık çağrı formatına geçerek yıl boyunca projeler almaya devam etti. Değerlendirmeler sonucunda bu yılda 300+ KOBİ projesi destek kapsamına alındı (resmi rakamlar faaliyet raporlarında raporlanacaktır). 1507’nin 2023 projeleri arasında akıllı üretim, temiz enerji, dijital teknolojiler gibi konular ağırlık kazandı. TÜBİTAK bu yıl KOBİ Ar-Ge projelerine yaklaşık 150 milyon TL hibe aktardı.
• 2024: 1507 programının 2024/1 ve 2024/2 çağrıları sonucunda yüzlerce proje desteklendi. Örneğin 2024 yılı 2. çağrısında 228 proje desteklenmeye hak kazandı. 2024 itibarıyla proje başına bütçe sınırı esnetilmiş ve daha büyük ölçekli KOBİ projelerinin de 1507 kapsamında desteklenebilmesi sağlandı. Bu yıl için destek oranı yine %75 olup öncelikli tematik alan sınırlaması uygulanmadı. TÜBİTAK, 2024’te KOBİ’lere yönelik Ar-Ge hibelerinde de artış yaparak girişimci şirketlerin ölçeklenmesini hedefledi.

1507 Programı Koşulları: 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç desteği, küçük ve orta ölçekli işletmelerin ilk birkaç Ar-Ge projesini %75 hibe oranıyla destekliyor. Geleneksel olarak proje başına 500.000 TL’ye kadar bütçe destekleniyordu. Ancak başarılı projelerin ihtiyaçlarına göre bu üst limit yıllar içinde artırıldı. Desteklenecek projeler TÜBİTAK TEYDEB panellerince puanlanıyor; KOBİ’lerin ilk kez proje sunuyor olması gibi durumlar artı puan getiriyor. Şirketlerin 1507 kapsamındaki projeleri tamamlandıktan sonra daha büyük ölçekli 1501 programına geçmeleri bekleniyor. Son 5 yılda 1507 programı ile 1.000’in üzerinde KOBİ’nin Ar-Ge projesi fonlandı. Bu sayede çok sayıda start-up ve KOBİ, ürünlerini ticarileştirme yolunda Ar-Ge kapasitesi kazandı.

TÜBİTAK’ın 2025 İtibarıyla Ayırdığı Toplam Kaynak

Tahmini olarak, TÜBİTAK’ın son 5 yılda girişimcilik ve start-up ekosistemine doğrudan aktardığı kaynak 800–900 milyon TL’yi buluyor. TÜBİTAK’ın sağladığı bu kaynak sayesinde özel sektör de harekete geçirildi. Örneğin 1514 programıyla TÜBİTAK’ın 1 birim katkısına karşılık 63 birimlik özel/kamu yatırım taahhüdü alındı​. Sonuç olarak, 2025 yılı itibarıyla TÜBİTAK, girişim sermayesi destekleri, bireysel girişimci hibeleri ve Ar-Ge odaklı KOBİ teşvikleriyle toplamda 1 Milyar TL’ye yakın bir kamusal kaynağı girişimcilik ekosistemine tahsis etti. Bu güçlü destek, binlerce yeni girişimin kurulmasına, ürünlerin ticarileşmesine ve Türkiye’nin teknoloji tabanlı girişimcilik kapasitesinin artmasına olanak sağladı (tubitak.gov.tr).

KALKINMA AJANSLARI (BÖLGESEL GELİŞİM ODAKLI YAKLAŞIM)

26 farklı ajans üzerinden bölgesel girişimcilik destekleri sunuluyor. Sektörel kümelenmeler, kadın kooperatifleri, tarım-gıda yeniliği gibi tematik alanlara hibe desteği veriliyor.

Kalkınma Ajanslarının Girişimcilere Finansman Desteği Sağlama Şartları

1) Başvuru Yapabilecekler

• KOBİ niteliğinde gerçek veya tüzel kişiler (şirketler)
• Yeni kurulacak işletmeler (bazı programlarda şirket kuruluşundan önce başvuru imkânı da olabilir)
• Kooperatifler, birlikler
• Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren firmalar
• Genç, kadın, engelli girişimciler öncelikli gruplar arasında olabilir (bazı çağrılarda puan avantajı sağlanıyor)
• Kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları genellikle işbirlikçi rolündedir, doğrudan girişimci desteği almazlar

2) Destek Türleri ve Oranları

Destek Türü	Özellikleri	Destek Oranı
Geri Ödemesiz Hibe	Yatırım harcamalarının belirli bir yüzdesi karşılanıyor	Genelde %50–75 arası, bazı bölgelerde %90’a kadar çıkabilir
Faiz Desteği	Bankadan kullanılan kredinin faizinin bir kısmını Ajans karşııyor	%50–100 faiz sübvansiyonu olabilir
Teminat Desteği	Kredi kullanırken teminat sorununu çözmek için KGF benzeri mekanizmalarla işbirliği yapılabilir	Sınırlı çağrılarda uygulanıyor
Teknik Destek	Eğitim, danışmanlık, fizibilite çalışmaları, iş planı hazırlığı gibi alanlarda destek	%100’e kadar (nakdi ödeme değil, hizmet sağlanıyor)

3) Genel Başvuru Şartları

• Kalkınma Ajansı’nın desteklediği illerde/bölgelerde faaliyet göstermek
• Destek çağrısında tanımlanan öncelikli sektörlerde veya tematik alanlarda proje sunmak
  (Örnek: yenilenebilir enerji, turizm, gıda işleme, ileri imalat, dijitalleşme, kadın istihdamı, genç girişimcilik)
• İş planı, fizibilite raporu veya proje dosyası hazırlamak ve sunmak
• İşletmenin finansal yeterlilik göstermesi (proje katkı payını karşılama gücü)
• Genelde proje başlangıcından önce başvuru yapılması gerekir, devam eden projeler desteklenmiyor.
• Projede başlangıç, uygulama ve raporlama dönemlerine uyum sağlama zorunluluğu
• Destek ödemeleri harcama gerçekleştikten sonra ve belge karşılığında yapılır (ön ödeme genelde yoktur; bazı programlarda %30’a kadar avans olabilir)

4) Değerlendirme ve Seçim Süreci

• Ön inceleme: Başvurunun tam ve uygun olup olmadığının kontrolü
• Teknik ve mali değerlendirme: Proje fikri, bütçe tutarlılığı, bölgesel etkisi, yenilikçilik, istihdam yaratma kapasitesi gibi kriterlerle puanlama
• Bağımsız Değerlendirici ve Değerlendirme Komitesi: Seçim sürecini yürütüyor
• Sözleşme aşaması: Destek almaya hak kazanan girişimciler ile sözleşme imzalanıyor.

5) Sektörel Öncelikler (Bölgesel Farklılıklar Gösterebilir)

• İleri imalat teknolojileri
• Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji
• Turizm ve kültürel miras odaklı projeler
• Tarımsal sanayi ve gıda işleme
• Yazılım ve bilgi teknolojileri
• Yeşil dönüşüm, döngüsel ekonomi
• Kadın ve genç girişimciliği destekleyen projeler

6) Destek Miktarı ve Uygulama Süresi (Örnek Aralıklar)

Program Türü	Destek Tutarı (Örnek)	Proje Süresi
Küçük Ölçekli Girişimcilik Hibesi	100.000 – 600.000 TL	12 – 18 ay
Orta Ölçekli Yatırım Destekleri	500.000 – 3.000.000 TL	18 – 24 ay
Faiz Desteği Programları	Krediye göre değişir	12 – 36 ay (Kredi vadesine bağlı)
Teknik Destek	Maksimum 200.000 TL değerinde hizmet	6 – 12 ay

2025 Yılı Kalkınma Ajansları Girişimcilik ve Teknik Destek Bütçeleri

Ajans	Program Türü	Bütçe (TL)	Kaynak
İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA)	Mali Destek Programları	550.000.000	AA Haberi
Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA)	Teknik Destek Programı	20.000.000	MARKA Duyurusu
Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN)	Teknik Destek Programı	12.000.000	ORAN Duyurusu
Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA)	Teknik Destek Programı	5.000.000	BEBKA Duyurusu
Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA)	Teknik Destek Programı	5.000.000	ÇKA Çalışma Programı
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı (BAKKA)	Teknik Destek Programı	4.000.000	BAKKA Duyurusu
Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA)	Fizibilite Desteği Programı	4.000.000	DİKA Duyurusu
Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA)	Fizibilite Desteği Programı	3.000.000	SERKA Başvuru Rehberi

BELEDİYELER, SOSYAL İNKÜBASYON MERKEZLERİ VE KADIN KOOPERATİFLERİ

• Belediyeler tarafından kurulan girişimcilik ofisleri yoluyla:
  • Ücretsiz ofis alanı, mentorluk, pazara erişim desteği sağlanıyor.
  • Kadınlara özel üretim atölyeleri, çocuk bakım destekli girişim alanları sunuluyor.

ÜNİVERSİTELER VE TEKNOKENTLER

• Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO’lar) aracılığıyla ön kuluçka, iş modeli geliştirme, demo desteği, patent ticarileştirme gibi destekler sunuluyor.
• Örnek: ODTÜ Teknokent, Boğaziçi TTO, Ege Teknopark, Antalya Bilim Üniversitesi TTO’su gibi yapılar yüzlerce startup’a ev sahipliği yapıyor.

KAMU BANKALARI TARAFINDAN SUNULAN KREDİLER

Kamu bankaları, özel girişimci kredileriyle küçük ve orta ölçekli işletmelere özel finansman kaynakları sunuyor.

• Kadın Girişimci Kredisi:

İşini yeni kurmuş kadınlara 350.000 TL’ye kadar, mevcut işletmelere ise 500.000 TL’ye kadar kredi sağlanıyor;

Vade süresi 6 ay anapara ödemesiz dönem dahil toplam 36 ay olarak belirlendi.

• Genç Girişimci Kredileri:

18-30 yaş arasındaki gençlere, ilkokul mezunu olmaları ve işletme süresinin 2 yılı geçmemesi kaydıyla Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı krediler veriliyor.

KADINLARA YÖNELİK ÖZEL TEŞVİKLER

Kadınların ekonomik hayata katılımını desteklemek adına birçok teşvik bulunuyor:

• KOSGEB desteklerinde ilave 10.000 TL kuruluş desteği, iş geliştirme aşamasında da ek limitler sunuluyor.
• TOBB Kadın Girişimciler Kurulu ile işbirliği içinde mentorluk, eğitim ve ağ geliştirme desteği sağlanıyor.

GENÇ GİRİŞİMCİLERE SAĞLANAN DESTEKLER

• 18-29 yaş arası gençler, KOSGEB Girişimcilik Eğitim Programı’na katılarak sertifika aldıktan sonra hibe ve kredi desteklerine başvurabiliyor.
• Gelir Vergisi muafiyeti (3 yıl boyunca 75.000 TL’ye kadar kazanç vergiden istisna) gibi vergi avantajları sunuluyor.

Son beş yıl içinde kamu bankaları, özellikle Halkbank, girişimcilere önemli ölçüde finansman desteği sağladı. Ancak, 2025 yılı itibarıyla kamu bankalarının girişimcilere ayırdığı toplam kaynak miktarı ile ilgili güncel ve kapsamlı veri bulunmuyor. Bankaların resmi duyurularının ve faaliyet raporlarının takip edilmesi gerekiyor.​

Halkbank’ın Girişimcilere Sağladığı Finansman (2021–2024)

• Genel Girişimci Desteği: 2021 yılından itibaren Halkbank, 193.000 girişimciye toplam 29 milyar TL kredi desteği sağladı.
• Kadın Girişimcilere Destek: Aynı dönemde, yaklaşık 250.000 kadın girişimciye 82 milyar TL finansman sağlandı. ​
• Genç Girişimcilere Destek: 2021’den bu yana, genç girişimciler de dahil olmak üzere 164.000 girişimciye 26 milyar TL destek verildi. ​

ÖZEL SEKTÖR KAYNAKLARI VE GİRİŞİMCİLİKTE SERMAYEYE ALTERNATİF YAKLAŞIMLAR

Devlet desteklerinin yanında, özel sektör kaynakları da girişimcilik finansmanında giderek artan bir rol üstleniyor. Bu mekanizmalar, genellikle yatırım karşılığı hisse devri esasına dayanıyor ve girişimin büyüme potansiyeli ile yatırımcının beklentisini buluşturuyor.

Özel Ticari Bankaların Girişimcilere Yönelik Finansman Ürünleri

• Kadın Girişimci Kredisi: Gerçek kişi kadın şahıs işletmeleri veya hisselerinin en az %50’si kadın girişimcilere ait olan tüzel kişi işletmelere yönelik olarak sunuluyor. İşini kurmuş kadın girişimciler için azami 150.000 TL, yeni iş kuran kadın girişimciler için ise azami 100.000 TL kredi imkanı sağlanıyor. Kredi vadesi azami 36 ay olup, 6 aya kadar anapara ödemesiz dönem uygulanabiliyor.
• Tekno Girişimci Kredisi: Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde faaliyet gösteren veya TÜBİTAK, KOSGEB gibi kamu kurumlarının teknoloji odaklı hibe/destek programlarından yararlanan girişimcilere yönelik olarak sunuluyor. Kredi üst limiti azami 300.000 TL’dir.
• Cesur Girişimci Kredisi: Üniversitelerin yüksekokul veya fakültelerinden mezun, eğitimini aldığı ve en az 2 yıl deneyim kazandığı iş kolunda kendi iş yerini açmak isteyen 45 yaşını aşmamış girişimcilere yönelik olarak sunuluyor. Kredi üst limiti azami 250.000 TL’dir.

Son beş yıl içinde Türkiye’deki ticari bankalar, girişimcilere yönelik çeşitli finansman destekleri sundu. Ancak, bu dönemde girişimcilere sağlanan toplam finansman miktarına dair kapsamlı ve güncel bir veri bulunmuyor. Ancak kadın girişimcilere Aralık 2024 sonu itibarıyla kadın girişimcilere verilen kredilerin bakiyesi yaklaşık 208 milyar TL olarak gerçekleşti (Türkiye Bankalar Birliği).

ÖZEL KATILIM BANKALARININ GİRİŞİMCİLERE YÖNELİK FİNANSMAN ÜRÜNLERİ

• Girişimci Finansmanı: Girişimcilerin iş kurma ve büyütme süreçlerinde ihtiyaç duydukları finansmanı karşılamak amacıyla sunuluyor. Finansman tutarı ve vadesi, girişimcinin ihtiyaçlarına göre belirleniyor.

• Kadın Girişimci Destek Paketi: Halihazırda ticari faaliyeti bulunan gerçek kişi kadın tacirler veya hisselerinin en az %51’i kadın ortağa ait tüzel firmalara yönelik olarak sunuluyor. Kampanya kapsamında 1.000.000 TL’ye kadar, 36 aya varan vadede finansman imkanı sağlanıyor. Ayrıca, ihracat destek finansmanı, KOSGEB KOBİ destek finansmanı, teminat mektubu ve özel POS fiyatlaması gibi ek avantajlar da sunuluyor. ​

Son beş yıl içinde Türkiye’deki katılım bankaları, girişimcilere yönelik finansman sağlama konusunda önemli adımlar attı. Ancak, girişimcilere özel olarak sağlanan finansman miktarına dair detaylı ve ayrıştırılmış veriler sınırlı.  Ancak toplam bankacılık sektörü içindeki payı dikkate alındığında 2025 yılı için tahmini 10 milyar TL’lik kaynak tahsisi yapacakları düşünülüyor.

MELEK YATIRIMCILIK (BUSİNESS ANGELS)

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2024 yılı ikinci çeyrek verilerine göre, Türkiye’de 18 adet akredite melek yatırımcı ağı bulunuyor. Bu ağlara üye 603 aktif yatırımcı faaliyet gösteriyor. Bu ağlardan 10’u İstanbul merkezli olup, diğerleri Antalya, Diyarbakır, İzmir, Kayseri, Ankara, Elazığ ve Bursa gibi şehirlerde faaliyet gösteriyor.

2013 yılından bu yana, Türkiye’de melek yatırımcılar tarafından başlangıç veya büyüme aşamasındaki 80 girişime toplam 43,9 milyon TL sermaye aktarıldı. Anadolu Ajansı’nın haberine göre 2024 yılının ilk 9 ayında ise 18 yatırım için 36 melek yatırımcı tarafından 11,17 milyon TL sermaye sağlandı. Türkiye’de Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) lisanslı melek yatırımcılar, %20-25 pay karşılığı 20.000 – 500.000 USD aralığında sermaye yatırımı yapıyor. Yatırıma ek olarak mentorluk, pazara erişim ve iş ağı sunulması destekler veriliyor.

Melek yatırımcıların yatırım kriterleri aşağıdaki şekilde:

Girişim Aşaması

Tohum (pre-seed) veya Erken Aşama (seed); ürün geliştirme veya yeni satışa başlamış olması bekleniyor.

 

Girişimcinin Profili

Girişimcinin tam zamanlı olması, işine bağlılığı, sektörel bilgisi önemli.

 

Ürün / Pazar Uyumu  (Product-Market Fit)

Fikir aşamasından ziyade MVP (minimum viable product) veya pazar doğrulaması olan girişimler tercih ediliyor.

 

Ölçeklenebilirlik ve Büyüme Potansiyeli

Yerel pazarda büyüyebilecek ve/veya yurtdışı pazarlara açılabilecek iş modelleri öncelikli.

 

Çıkış (Exit) Potansiyeli

Meleğin 3–7 yıl içinde hisseyi satıp çıkış yapabileceği bir strateji bulunmalıdır (exit plan).

 

Değerleme ve Hisse Oranı

Girişimin değerlemesi yatırımcı ile müzakere ediliyor; yüksek değerleme talep eden erken aşama girişimlere yatırım az olabilir.

2025 yılı içinde ne kadar yatırım yapılacağına ilişkin veri bulunmamakla birlikte 2024’te 237 yatırım turunda toplam 237 milyon dolar (8 milyar TL) yatırım gerçekleşti. 2025 yılı içerisinde risk iştahı düşmekle birlikte yakın bir performans göstereceği düşünülüyor.

RİSK SERMAYESİ (VENTURE CAPİTAL – VC)

Erken aşama teknoloji şirketlerine (özellikle yazılım, sağlık, fintech) yöneliktir. Yatırım büyüklüğü genelde 1 – 5 milyon USD seviyesinde. Türkiye’de faaliyet gösteren 10 risk sermayesi şirketi 337 milyon dolar yatırım gerçekleştirdi (TÜBİSAT).

Risk sermayesi şirketleri, girişimcilere yatırım yaparken belirli kriterleri göz önünde bulunduruyorlar:

• Şirket Yapısı: Yatırım yapılacak şirketin anonim şirket statüsünde olması gerekiyor. Limited şirketler, finansal destek sağlandıktan sonra 1 yıl içerisinde anonim şirkete dönüşmelidir. ​
• Yatırım Aşaması: Genellikle tohum (seed) veya erken aşama (early stage) girişimlere yatırım yapılıyor.​
• Sektör ve Potansiyel: Yüksek büyüme potansiyeline sahip, yenilikçi ve teknoloji odaklı sektörlerde faaliyet gösteren girişimler tercih ediliyor.​
• Yatırım Miktarı ve Hisse Oranı: Yatırım miktarı, girişimin ihtiyaçlarına ve değerlemesine bağlı olarak değişiyor. Risk sermayesi şirketleri genellikle şirketin hisselerinin bir kısmını satın alarak ortak olurlar. ​
• Çıkış Stratejisi: Yatırımcılar, belirli bir süre sonunda yatırımlarından çıkış yapmayı hedefliyor. Bu çıkış genellikle şirketin halka arzı (IPO) veya başka bir şirket tarafından satın alınması yoluyla gerçekleşiyor.

KİTLESEL FONLAMA (CROWDFUNDİNG)

• SPK onaylı platformlar üzerinden çok sayıda küçük yatırımcıdan sermaye toplanıyor.
• Yatırım karşılığı hisse devri (equity-based crowdfunding) ya da ürün ön satışı (reward-based) modelleri uygulanıyor.
• Özellikle oyun, teknoloji, sosyal girişim alanında başarılı örnekler verildi.

Türkiye’de kitle fonlaması, özellikle 2019 yılında Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yayımlanan Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği ile yasal bir zemine kavuştu ve girişimcilik ekosisteminde önemli bir finansman aracı haline geldi.

SPK tarafından yetkilendirilen ve faaliyette olan kitle fonlaması platformlarının sayısı zaman içinde artış gösteriyor. Türkiye’de Ocak 2025 itibarıyla SPK tarafından yetkilendirilmiş 18 paya dayalı kitle fonlaması platformu bulunuyor.

Son 5 Yılda Girişimcilere Sağlanan Finansman

• Toplam Fonlama Miktarı: 2021-2022 döneminde Türkiye’de paya dayalı kitle fonlaması kampanyalarıyla toplamda yaklaşık 223 milyon TL fon toplandı. ​ 2024 yılında 34 girişime 389 milyon TL fon sağlandı (fonangels.com).
• Başarı Oranı: Bu kampanyaların başarı oranı yaklaşık %75 olup, başarılı kampanyalarda ortalama olarak 3.434.020 TL fonlama gerçekleştirildi. ​
• En Büyük Kampanya: Türkiye’de tek seferde en büyük başarılı fon toplama kampanyası 18.820.955 TL ile gerçekleştirildi. ​

Kitle Fonlamasından Yararlanma Şartları

Kitle fonlamasından yararlanmak isteyen girişimcilerin aşağıdaki şartları sağlaması gerekiyor:​

• Şirket Türü: Girişimcilerin Türkiye’de kurulu anonim veya limited şirket statüsünde olmaları gerekiyor. Ancak, limited şirketlerin fon toplama öncesinde anonim şirkete dönüşmeleri zorunlu. ​
• Proje Niteliği: Gelişme potansiyeli taşıyan, teknoloji ve/veya üretimle ilgili projelere sahip olunması bekleniyor. ​
• Fon Kullanımı: Toplanan fonların, projede belirtilen amaçlar doğrultusunda kullanılması ve yatırımcılara düzenli bilgilendirme yapılması gerekiyor.​
• Platform Seçimi: Fon toplama işlemlerinin, SPK tarafından yetkilendirilmiş kitle fonlaması platformları aracılığıyla gerçekleştirilmesi gerekiyor. ​

TEMATİK FONLAR VE ÖZEL YATIRIM ARAÇLARI

• Türkiye Kalkınma Fonu, “Yeşil Büyüme Fonu”, “Kadın Girişim Sermayesi Fonu” gibi yapıların oluşturulmasına öncülük ediyor.
• Avrupa Yatırım Fonu (EIF) ve EBRD gibi kurumlar da Türkiye’de fonlara ortak olarak girişimcilik finansmanına katkı sağlıyor.

 GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM FONLARI (GSYF)

• Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) verilerine göre, 2024 itibarıyla Türkiye’de aktif 150’den fazla GSYF bulunuyor.
• Toplam portföy büyüklüğü, kamusal destekli 4 fon da dahil olmak üzere 2024 sonunda yaklaşık 70 milyar TL’ye ulaştı.
• Özellikle teknoloji, fintech, sağlık teknolojileri ve sürdürülebilirlik alanlarında yatırımlar yoğunlaşıyor.
• GSYF’ler, girişimlere sadece sermaye değil, aynı zamanda yönetimsel rehberlik, ağ bağlantıları, uluslararası pazarlara açılım fırsatları ve büyüme stratejileri sunuyor.
• Melek yatırımcılara göre daha kurumsal karar mekanizmalarına sahiptirler (yatırım komitesi, düzenli takip, çıkış stratejisi planlaması vb.).

GSYF’ler genellikle:

• Tohum (Seed) sonrası – Erken Aşama (Early Stage)
• Seri A – Seri B yatırımlarında faaldir. Bu da onları melek yatırımcılardan sonraki aşamada stratejik kılıyor.

Kamu Destekli GSYF Girişimleri:

• TÜBİTAK 1514 – Girişim Sermayesi Destekleme Programı

Fon yöneticilerinin kurulmasına ve erken aşama girişimlere yatırım yapmasına kamu destekli katkı sağlıyor.

• Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası (TKYB)

“Türkiye Girişim Sermayesi Fonu” ve alt fonlarıyla yeşil dönüşüm, kadın girişimciliği ve teknolojik yenilik alanlarında GSYF’lere ortak oluyor.

Son beş yıl içinde Türkiye’deki Girişim Sermayesi Yatırım Fonları (GSYF), girişimcilere önemli miktarda finansman sağladı. Ancak, bu dönemde girişimcilere sağlanan toplam finansman miktarına dair kapsamlı ve güncel bir veri bulunmuyor. Bazı özel girişimci gruplarına yönelik sağlanan finansman verileri ve 2025 yılına dair planlanan destekler şöyle:

Son 5 Yılda Girişimcilere Sağlanan Finansman

• Toplam Fon Büyüklüğü: 2020’den bu yana Türkiye’de kurulan GSYF’lerin toplam büyüklüğü 640 milyon doların üzerine çıktı. ​
• Fon Sayısı: 2022 itibarıyla Türkiye’de faaliyet gösteren GSYF sayısı 120’yi geçti. Ancak, bu fonların kaç girişimciye ne kadar kaynak sağladığına dair detaylı veriler kamuya açık kaynaklarda sınırlı.​

GSYF’lerden Yararlanma Şartları

Girişimcilerin GSYF’lerden finansman alabilmeleri için aşağıdaki şartları sağlamaları gerekiyor:​

1. Şirket Türü: Yatırım yapılacak şirketin anonim şirket statüsünde olması gerekiyor. ​

1. Kuruluş Yeri: Girişim şirketinin Türkiye’de kurulu veya kurulacak olması gerekiyor. ​
2. Finansal Durum: Yatırım yapılan tarihe en yakın tarihli finansal tablolarına göre, varlıklarının en az %51’inin Türkiye’de kurulu bağlı ortaklık ya da iştiraklerden oluşması gerekiyor. ​
3. Şirketin Faaliyet Alanı: Girişim şirketinin büyüme ve katma değer üretme potansiyeline sahip olması ve operasyonel, üretim ya da satış performansının geliştirilmesi suretiyle yüksek getiri beklentisi sunabilmesi gerekiyor. ​
4. Yatırım Alanları: GSYF’ler, tütün ve alkollü içecek üretimi, silah ve cephane üretimi ve ticareti, ana faaliyet konusu gayrimenkul olan alanlar gibi sektörlere yatırım yapamazlar. ​

Bu şartları sağlayan girişimler, GSYF’lerden finansman alarak büyüme ve gelişme fırsatı elde edebilirler.​

ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMALAR: TÜRKİYE NEREDE?

Global Entrepreneurship Monitor (GEM) verilerine göre Türkiye, 2018 yılında erken aşama girişimcilik aktivitesinde %7,41’lik oranla Avrupa ortalamasının (%4,38) üzerinde. Ancak finansman erişimi konusunda hâlâ OECD ortalamasının gerisinde. Pandemiyle birlikte startup finansmanının hız kazandı. 2020 yılında ise ABD merkezli oyun devi Zynga’nın Peak Games’i 1,8 milyar dolarlık bir değerlemeyle satın almasının ardından Türkiye ilk unicorn’u (değeri milyar doları geçen startup) ile tanıştı, dört yıl içerisinde ise unicorn sayısı 7’ye ulaştı. Bu durum devlet destekleri yanında melek yatırımcılık, risk sermayesi, girişim sermayesi yatırım fonları ve kuluçkaları hareketlendirdi.

Erken Aşama Girişimcilik Üzerine Devlet Desteklerinin Etkinliği

Ülke	Erken Aşama Girişimcilik (%)	Devlet Desteklerinin Etkinliği (1-5)
Türkiye	7.41	3.2
Polonya	6.8	3.5
Şili	11.2	3.9
Endonezya	13.1	4.0
Almanya	4.2	4.2

       Kaynak: GEM Global Report 2019

Kamusal finans kaynaklarının yetersizliği ve erişilebilirlik sorunu teşvikler ile (özellikle KOSGEB ve TÜBİTAK) belli ölçüde gideriliyor. Bankaların girişimcilere verdikleri destekler ağırlıkla erken aşama işletmelere değil, büyüme aşamasındaki işletmelere ve teminat karşılığı tahsis ediliyor. Kamu bankaları dışında özel bankaların erken aşama girişimlerin gelişimi üzerindeki etki düzeyi düşük.

Kaynaklara Göre Türkiye’de Girişimcilik Finansman Dağılımı

Kaynak: KOSGEB, TÜBİTAK

Bu noktada öne çıkan diğer önemli finansman kaynakları risk sermayesi şirketleri ve melek yatırımcılık. Bu konuda mevzuatın yeterince kolaylaştırıcı ve teşvik edici şekilde düzenlenmediği görülüyor. Sınırlı sayıdaki ilde ve ağda toplanan 603 aktif melek yatırımcı sayısının artırılması ve mevzuatta yapılacak düzenlemeler ile melek yatırımcılık lisansı alınmasının kolaylaştırılması, vergi avantajları ile yatırımların teşvik edilmesi gerekiyor (Örneğin, Banka müdürü, finans profesörü ve rektör olarak görev yapmış olmama rağmen mevzuata göre bireysel katılım yatırımcısı lisansı alamıyorum).

GİRİŞİMCİLİK VE FİNANSAL OKURYAZARLIK EĞİTİMLERİ ERİŞİLEBİLİR HALE GETİRİLMELİ

Türkiye’de girişimciliğin desteklenmesi amacıyla çok kanallı bir finansman sistemi mevcut. Devlet desteklerinin yanı sıra özel bankalar, kamu bankaları, katılım bankaları ve çeşitli finans sistemleri aracılığıyla girişimcilerin sermaye erişimi güçlendirilmeye çalışılıyor. Bu kurumların sağladığı ürünler, girişimcilerin iş kurma ve büyütme süreçlerinde karşılaştıkları finansal engelleri aşmalarına yardımcı oluyor. Ancak 2020 yılından sonra artan ilginin getirdiği desteklerle birlikte halen mevcut finansman ve destek sistemlerinin etki düzeyi düşük olup girişimciliğin özendirilmesi ve girişim sayısının artışına olan etkisi zayıf.

Mevcut girişimcilik finansmanı yapısının, desteklerin izlenmesi ve etki analizlerinin kamuya açık şekilde yayımlanması gerekiyor. Girişimciliğin bir kariyer hedefi olarak gençlere benimsetilmesi, başvuru süreçlerinin dijitalleştirilmesi ve sadeleştirilmesi, girişimcilik ve finansal okuryazarlık eğitimlerinin tüm Türkiye’de erişilebilir hale getirilmesi şart. Kadın ve genç girişimcilere yönelik bölgesel farklılıkları dikkate alan destek stratejileri ile girişimciliğin daha da geliştirilebilmesi mümkün.

Prof. Dr. Mehmet YAZICI

Antalya Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi

yazici@turcomoney.com