“Kur Korumalı Mevduat” kimi kimden koruyor?  

Bülent Şenver

– Yaklaşık 2 yıl önce TL tasarruflar dövize kaymasın diye “Kur Korumalı Mevduat” adıyla bir TL mevduat ürünü yaratıldı. Aslında bu mevduat “Değişken Faizli” TL mevduat ürünü oldu. Döviz kur artışı, faiz verimini aştığı takdirde tasarruf sahibine kur artışı kadar bir verim sağlama sözü verildi. Türk lirasına güvenmeyen tasarrufçunun döviz almasını engellemek için yapıldı. “Mevduatın TL’de kalsın. Döviz kuru artarsa biz sana kur artışı kadar TL mevduatına verim vereceğiz” denildi.

– KKM uygulamasında yanlış bir karar alındı. “TL mevduata sağlanacak kur artışı maliyetini banka değil, Hazine üstlenecek” denildi. Yani “Kur Korumalı Mevduat” uygulaması ile para sahibi tasarrufçunun TL parası kur artışlarına karşı korunmuş oldu. Bu maliyeti Hazine veya Merkez Bankası ödeyeceği için bu gider 80 milyonun ödeyeceği vergilerden karşılandı. Zenginin verimi, fakirin vergilerinden ödendi. Korunan yine zenginler oldu.

-Merkez Bankası 17.5% olarak açıkladığı faiz oranını şimdi arttırdı, 25% olarak yeniledi. Dolar kuru 2 TL düştü. Enflasyonu 60% olan bir ülkede açıklanan bu yeni faiz oranı dahi tasarrufçuyu TL’de tutmaya yetmeyecektir.  “Kur Korumalı Mevduat”, döviz kurunun ateşini geçici bir süre düşürmek için kullanılan bir ilaç oldu. Bu uygulamayla bankaların toplam mevduatlarının yaklaşık 71%’i döviz ve dövize endekslenmiş hale geldi.

Enflasyon oranının 60% civarında olduğu bir ülkede, Merkez Bankası TL faizi olarak 17.5% oranını açıklarsa, bankalar TL mevduata 30% faiz vermek isterse, TL birikimi olan tasarrufçu birikimini finansal enstrümanlarda değerlemek isterse ne yapar?

Banklara TL mevduat yapmaz. TL hazine bonosu veya devlet tahvili almaz. Parasını TL’de tutmaz. Döviz veya altın almak ister. Dövize hücum olursa da döviz kurları roket hızıyla artar. Bu da Merkez Bankası ve ekonomi yönetiminin işine gelmez.

İşte bu nedenle TL tasarruflar dövize kaymasın diye “Kur Korumalı Mevduat” adıyla bir TL mevduat ürünü yaratıldı. Aslında bu mevduat “Değişken Faizli” TL mevduat ürünü oldu. Döviz kur artışı, bu faiz verimini aştığı takdirde tasarruf sahibine kur artışı kadar bir verim sağlama sözü verildi. TL mevduatın verimi, döviz kuruna endekslenmiş oldu.

Bu niçin yapıldı? Türk lirasına güvenmeyen tasarrufçunun döviz almasını engellemek için yapıldı. “Sen merak etme. Mevduatın TL’de kalsın. Döviz kuru artarsa biz sana kur artışı kadar TL mevduatına verim vereceğiz” denildi.

Buraya kadar her şey normal gibi görünüyor. Ancak bu uygulamada yanlış bir karar alındı. “TL mevduata sağlanacak kur artışı maliyetini banka değil, Hazine üstlenecek” denildi. Hazine daha sonra bu yükümlülüğünü Merkez Bankası’na devretti.

ZENGİNİN VERİMİ, FAKİRİN VERGİLERİNDEN ÖDENDİ

Yani “Kur Korumalı Mevduat” uygulaması ile para sahibi tasarrufçunun TL parası kur artışlarına karşı korunmuş oldu. Bu maliyeti Hazine veya Merkez Bankası ödeyeceği için bu gider 80 milyonun ödeyeceği vergilerden karşılanacaktı. Zenginin verimi, fakirin vergilerinden ödenecekti. Korunan yine zenginler olacaktı.

“Kur Korumalı Mevduat” uygulaması bankaların işine geldi. Bankalar, bu uygulamayı sevdiler. Zira bu tür mevduata 17% gibi bir faiz ödeme taahhüdü verdiler. Kur artışı bunu geçerse farkını Hazine (Merkez Bankası) ödeyeceği için bankaların kaynak maliyetine olumsuz bir etkisi olmayacaktı.

“Kur Korumalı Mevduat” uygulamasından bankalar memnun, parası olan zenginler memnun, ne olup bittiğini anlayıp değerlendiremeyen halk ise şaşkın, çaresiz olup biteni izlemekle yetinecekti.

Hazine, “Kur Korumalı Mevduat” nedeni ile ortaya çıkan kur farklarını Hazine kaynaklarından ödemek istemediği için bu sorumluluğu Merkez Bankası’na devretti. Peki Merkez Bankası, birikmiş bu büyük meblağları nasıl ödeyecekti? Merkez Bankası’nın para basma yetkisi vardı. Çok sıkışırsa para basar öderdi. Para basmanın sonucu enflasyon artarsa ne olurdu? Faturası yine fakirlere çıkardı. Zenginler yine zenginliklerini katlar, fakirler ise fakir kalmaya devam ederdi.

MERKEZ BANKASI, BANKALARA BİR DİZİ YAPTIRIM UYGULAMAYA BAŞLADI

İşte “Kur Korumalı Mevduatın” kısa hikayesi böyle. Merkez Bankası bu yükümlüğü sırtına alınca yükü azaltmak ve yükten kurtulmak için bankalara bir dizi yaptırım uygulamaya başladı. Bankalardan “Kur Korumalı Mevduatlar”ın vadeleri geldiğinde bunları TL mevduata döndürmelerini istedi. Bunu beceremeyen bankalara düşük faizli zorunlu devlet kağıtları (menkul kıymet) satın alma zorunluluğu getirdi.

Döviz kurları aşırı artmasın diye düşünülmüş bu üründen geri dönüş yapılırken Merkez Bankası faturanın bir kısmını da bankaların ödemesini istemiş oldu. Unutmamak gerekir ki bankalar kar etmek için faaliyet gösteren kurumlardır. Bankalar için karlılık önemlidir. Arka arkaya iki yıl zarar eden bir banka, zor duruma düşmüş demektir. Bu nedenle bankaların herhangi bir ürünün zararın üstlenme gibi bir lüksleri yoktur.

BU YENİ FAİZ ORANI DAHİ TASARRUFÇUYU TL’DE TUTMAYA YETMEZ

Merkez Bankası 17.5% olarak açıkladığı faiz oranını şimdi arttırdı, 25% olarak yeniledi. Dolar kuru 2 TL düştü. Enflasyonu 60% olan bir ülkede açıklanan bu yeni faiz oranı dahi tasarrufçuyu TL’de tutmaya yetmeyecektir.

“Kur Korumalı Mevduat”, döviz kurunun ateşini geçici bir süre düşürmek için kullanılan bir ilaç oldu. Bu uygulamayla bankaların toplam mevduatlarının yaklaşık 71%’i döviz ve dövize endekslenmiş hale geldi. Bankaları kaynaklarını 71%’i döviz ve dövize endekslenmiş iken aktiflerdeki verilen krediler ve satın alınan menkul kıymetlerin aynı oranda dövize endekslenmesi mümkün olmadı. Bu da demek oluyor ki olası bir döviz kuru artışı bankaların zarar yazmasına neden olacaktır.

Sonuç olarak, “Kur Korumalı Mevduat” hesapları, fakirin parasıyla zenginin zenginliğini koruyan, Türk’ün kıvrak zekası, cin fikrinin ve yaratıcılığının bir ürünü olarak Türk bankacılık tarihine yazılmıştır.

Bülent Şenver

senver@turcomoney.com